Folia Theologica et Canonica 1. 23/15 (2012)

IUS CANONICUM - José Miguel Viejo-Ximénez, La Summa Quoniamin Omnibus de Paucapalea: una contribución a la Historia del Derecho Romano - Canónico en la Edad Media

174

JOSÉ MIGUEL VIEJO-XIMÉNEZ

Inst. 1.16 pr.-3

Est autem capitis deminutio prioris status commutatio. Eaque tribus modis accidit: nam aut maxima est capitis deminutio, aut minor, quam quidam mediam vocant, aut minima. [ 1.] Maxima est capitis deminutio, cum aliquis simul et civitatem et libertatem amittit1. Quod accidit in his, qui servi poenae efficiuntur atrocitate sententiae, vel liberti, ut ingrati circa patronos condemnati, vel qui ad pretium participandum se venundari passi sunt. [2.] Minor sive media est capitis deminutio, cum civitas2 quidem amittitur, libertas uero retinetur. Quod accidit ei, cui aqua et igni interdictum fuerit, vel ei, qui in insulam deportatus est. [3.] Minima capitis deminutio est, cum et civitas et libertas'’ retinetur, sed status hominis commutatur. Quod accidit in his, qui, cum sui iuris fuerunt, coeperunt alieno iuri subiecti esse, vel contra.4

1 amittit] subaudis et familiam : gloss, inti. Cím 3509

2 ciuitas] ius ciuium : gloss, inti. Cím 3509

3 libertas] ius famille : gloss, inti. Cím 3509

4 contra] contra filius familias a patre mancipatus fueri est capite diminutio Clm 3509

SQO : Clm, 18467, fol. 89va

[Q]uia non1 ergo omnes etc(etera) usque2 capite minor legibus censeatur. Capitis diminutio est prioris status commutatio. Que tribus modis accidit. Aut enim maxima est, aut minor, quam quidam medium uocant aut minima. Tria enim sunt, que habemus: libertatem, duitatem, et3 familiam. Igitur cum hec omnia amittamus, hoc est libertatem. ciuitatem et familiam, maxima est capitis diminutio. Quod accidit in his, qui servi pene efficiuntur antiquo iure atrocitate sententie. Vel libertis ut ingratis circa patronos condempnatis4, uel qui se ad pretium participandum uenumdari passi sunt. Cum uero amittimus ciuitatem, i.5 ciuium ius6, et libertatem retinemus, media est capitis diminutio, quod accidit ei, cui aqua et ignis interdicitur, uel ei, qui in insulam deportatus7 est. Cum et libertas et ciuitas retinetur, familia tamen mutatur, i.8 ius familie, minimam esse capitis diminu- tionem constat. Quod9 accidit in his, qui, cum sui iuris fuerint, ceperunt alineo iuri subiecti10 esse uel contra. Veluti sunt illi qui ab hostibus capiuntur.

1 non] deest Schulte 2 et c. usque] deest Schulte ' et] deest Schulte

4 condempnatis] condempnatosac Clm

5 i.] i. e. Schulte 6 ciuium ius] trans. Schulte 7 deportatus] portatus Clm 8 i.] i. e. Schulte 4 quod] quidac Clm 10 subiecti] subtiac Clm

La definíción de capitis deminutio no procede de Gayo57, sino de las Institu- ciones. P sigue después la clasificación tripartita del comentario de Paulo ad Sabinum’*, conforme a este orden: (i) Tria enim sunt — maxima est capitis diminutio : ex Dig. 4.5.1 1 ; (ii) Cum uero ammittimus — media est capitis diminutio : ex Dig. 4.5.11; y (iii) Cum et libertas — capitis deminutionem constat : ex

57 Dig. 4.5.1: «Gaius libro quarto ad edictum provinciale. Capitis minutio est status permutatio.».

58 Dig. 4.5.11: «Paulus libro secundo ad Sabinum Capitis deminutionis tria genera sunt, maxima media minima: tria enim sunt quae habemus, libertatem civitatem familiam. Igitur cum omnia haec amittimus, hoc est libertatem et civitatem et familiam, maximam esse capitis deminutionem: cum vero amittimus civitatem, libertatem retinemus, mediam esse capitis deminutionem: cum et libertas et civitas retinetur, familia tantum mutatur, minimam esse capitis deminutionem constat.».