Soós István (szerk.): Tanulmányok Pest megye monográfiájához 2. - Előmunkálatok Pest megye monográfiájához 5. (Budapest, 2008)
Soós István: Pest-Pilis-Solt vármegye és a Neoacquistica Commissio (1696-1703) - I. Iratok a nemesi birtokjog igazolásáról
SOOS ISTVÁN attineret, eadem non solum allegenda, verum et probanda Fisco Regio incumberent: nam ubi in edoctionem excessivae donationis palatinalis, unicum locum Pomász, alias sibi fors nunquam visum, Fiscus Regius pro argumento assumeret; id allegare multo facilius est, quam probare. Quandoquidem locus idem Pomáz, non pro moderno statu suo populoso, sed pro tempore factae collationis, quo praedium fuisse, in dicta donatione per expressum contineretur, considerari deberet. Deinde considerandum quoque incideret, quid sit, et quantum faciat una colono- calis cum una integra sessio, ex antiquo regni usu, ea esset, quae unum integrum aratrum singulis diebus pro domino praestare soleret, alias in eam integralitatem, ex quartis, vel inquilinis, iumenta habentibus, connumeranda veniret: in quo quidem statu suo, nec quoad quantitatem, sed neque ad qualitatem pro numero triginta duorum colonorum adaequando, ne quidem in medietate adoptari quiret; cum et alias ibi non aratra pro domini laborare queuntia, in solidoque subditi essent, sed quaedam Rascianorum colluvies, quasi subterraneum inquilinatum agens daretur, ita ut, qui aliqua (salvis auribus) pecora haberent, ad suum beneplacitum ibidem haererent. Reliqua vero quatuor nempe Tah, Szenese, Leányfalva, et Kalos, aeque adaequandum triginta duorum colonorum numerorum haud multum contribuerent. Cum de existentia nonnullorum utpote Táh, et Leányfalva, praeter nomen quidquam sciretur, adeoque talia ad computum colonorum nihil prorsus facerent. Huc accedit, quod per positionem termini praedium non semper integrorum pagorum seu possessionum deserta loca, sed dictantur titulo 24. partis primae operis decretorum Tripartitum frequenter unus quoque fundus curialis, et allodia- turae, seu locus sessionis nobilitatis, aut iobbagionis, vel vero villa aedificiis et habitare penitus destituta, praedium appellari soleret, ex eiusmodi siquidem praediis, inhabitatoribus carentibus, fere in fructiferis, ac ne unum aratrum importantibus, potissimum in exigua quantitate sitis, singulum videlicet praedium tuta conscientia, ultra unam curiam nobilitarem, commutari haud nequiret. Unde praedicta duo loca, Táh, et Leányfalva, etiamsi alicubi in rerum natura existant, ob incognitam suam existentiam, adeoque exiguitatem, non aliud, quam allodiaturas quaspiam exiguas, ac praedia, parvi momenti, parvaeque capacitatis fuisse probabile est; reliqua autem tria videlicet Szenese, Pomáz et Kalos, tanquam aeque loca deserta, ne vigesimum quidem integrorum colonorum numerum adaequavisse certissimum esset. Nam si strictiori trutina colonorum status consideratus et cum legibus regni combinatus extiterit, comperietur manifeste, quinam constituant unum integrum colonum, iobbagio enim unus seu una ruralis persona, per se, sessionem integram neutiquam constituet, adeoque potissimum in locis desertis ad integralitatem unius coloni plures sessiones, et quidem in aequivalenti computandi venirent. Quis enim integrum colonum talem dicet? qui non habet universa requisita ad integrum colonicatum necessaria. Et sic e converso, ac taliter si respectu qualitatis, et quantitatis, ac tandem etiam valoris, praenotata loca, cum locis integros triginta duos colonos constituentibus combinata fuerit, obiicientem Fiscum Regium una assumpta sibi proba defecisse palam comperiretur. Ac denique quidquid a parte fisci dicatur, indubitatum ius nostrum cum iuris regii translatione in triginta duobus colonis, in bonis praenotatis existens, semper superesset, quos universa praenotata loca, etiamsi integraliter computata minus constituere, iam explanavissem, aut si (quod non superarem) colonicalis ultra triginta 212
