Opinio Excelsae Regnicolaris-Deputationis motivis suffulta, pro pertractandis in consequentiam Articuli 67: 1790/1 elaboratis Systematicis Operatis Articulo 8. 1827. exmissae circa objecta Rei Literariae. / Posonii / in Typis S. L. Weber / 1830
Sectio 4
ál §. UKÍ. Cum lingua graecu laiinae multipliciter innexa, adjutricem eamque utilissimam Scientiis humanioribus operam praestet adeo, ut sine illa Poetae praesertim Classici Jatini vix iuteiiigi possint, rudimena ejus in compendium reducta, utriusquc classis Humanitatis auditoribus ilia in mensura tra_ dentur, quae difficultatibus foimandi eleganlioris sermonis latiui, intellmendorumque authorum classicorum latinorum dispellendis sufficiat, Juvenesque ad studium isthoc in Academiis continuandum praeparet atque incitet §. 101. Historia naturalis tanto majorem a nobis curam deposcit, quanto plures sunt ejus opes in Hungária. Excitabuntur ergo Discipuli ad contemplationem naturae, ostendentur illis tria llegna eo prorsus ordine, quo solent distingui, et primo Ciymnasii anno regnum duntaxat animale; altero dein regna vegetabile * et mineralium in censum institutionis vocabuntur. Ubi autem agetur de homine, ea etiam proponentur, quae ad valetudinem vitamque producendam emolumento esse possunt. — Adjumento hic erunt aliquae rerum naturalium collectiones et iconismi, quorum conspectu Juventus absque magno memoriae phantasiaeque labore discet sensim naturam nosse, primordiaque haec venturis anuis suapte tdlro producere. §. I0Ő. Studium Historiae jam nunc reliquis adjicere convenit, ac proin quae ad civilem, ecclesiasticam et literariam Patriae, ditionumque caesarearum notitiam perlinent, compendio exhibere, quod facile obtinebitur, si Historiae Hungáriáé politicae suis locis ea convenienter addita luerint, quae Rempublieam sive sacram sive literariam respiciunt, in tertia vero Historiae domesticae periodo, gestis eorum Regum, qui simul erant electi Romanorum Imperatores, ea quoque adnectentur, quae in augusto hoc Principatu gesserunt. Geographiae totius orbis terraquei quadriennium aut etiam quinquennium omni jure deposcenti, Geographia orbis etiam antiqui innectenda hic praescribitur. Si sub illa vetus tantum denominatio unius aheriusve modernae Regionis aut Labis sumitur, brevis borúm velut e transitu commemoratio adolescentem tantopere non gravat. Ast paulo solidius veteris geographiae studium simul cum moderna iunctiim, nonnihil difficilius ac salebrosius est, et ideo privatae ad altiorem eruditionem contendentium industriae relinquen* dum. Mutatio igitur hic intervenire debet. §. 106. In Scholis grammaticis príma Geographiae elementa memoriae puerorum inserta fuerunt, hic jam initium ducetur a generalibus Geographiae principiis, explicabunturque structura et usus globi terrestris et sphaerae armillaris. Dein in Mappa exhibentur quinque orbis partes, speciatim vero Regna et Provinciae Europae. Veteris autem Geographiae praecognita ad ea solum explananda restringentur, quae Anilioribus Classicis iutelligcndis necessaria sunt. §. 107. Declamationes publicae Juventuti sunt omnino necessariae emu paucis a natura sit datum, ut publicis in Conventibus posito metu ad concionem dicere audeam, amplaque semel, in publicis Tribunalibus, Comitatuum Co*is«.«-13 *
