KOZÁKY ISTVÁN: A HALÁLTÁNCOK TÖRTÉNETE I. / Bibliotheca Humanitatis Historica - A Magyar Nemzeti Múzeum művelődéstörténeti kiadványai 1. (Budapest, 1936)

ZWEITER TEIL. Entstehungsgeschichte der Grundmotive des Totentanzes

- 98 ­éxtensam, et super medium digitum erat superscrip­tio : Percute hie ! Imago ista a longo tempore sic sta­bat eo, quod nullus sciebat, quid hoc significaret : Percute hie ! Multi admirati sunt et sepius ad ima­ginem venerunt titulum respiciendo, et sic recesse­runt, quod superscriptionem penitus ignorabant. Erat quidam clericus subtilis valde, qui, cum de imagine audisset, multum sollicitus erat earn videre ; dum autem earn vidisset et superscriptionem legisset : Percute hie ! vidensque solem super imaginem per solis umbram digitum discernebat, per quern dicebat: Percute hie ! Statim ligonem accepit et vix per di­stanciam trium pedum fodiebat et quosdam gradus descendentes inveniebat. Clericus non modicum gau­dens desuper gradatim descendit, quousque sub terra nobile palacium invenit, et aulam intravit, vi­densque regem et reginam et multos nobiles in mensa sedentes respexit et circumquaque totam aulam ple­nam hominibus et omnes erant vestimentis preciosis induti, et nullus ex omnibus unicum verbum ei lo­quebatur, respexitque ad unum angulum et vidit lapidem politum, qui vocatur carbunculus, a quo tota domus lumen reeepit, et ex opposito carbunculi in angulo hominem stantem habentemque in manu sua arcum paratum cum sagitta ad percutiendum et in fronte eius erat scriptum : Ego sum, qui sum, nul­lus arcum meum vitare potest et preeipue carbunculus ille, qui relucet tarn splendide. Clericus cum hoc vi­disset, admirabatur, cameram intravit, mulieres pul­cherrimas in purpura et pallio operantes invenit et nullum verbum ei dixerunt. Deinde stabulum equo­rum intravit et optimos equos et asinos et sie de ceteris invenit, eos tetigit, et ad tactum suum lapides apparuerunt. Hoc facto omnia habitacula palacii vi­sitavit, et quiequit cor ejus desiderabat, hoc invenit ; deinde sicut prius aulam intravit et de recessu cogi­tabat ac in corde suo dicebat : Mirabilia vidi hodie, et quiequit cor desiderat, hoc poterat invenire ; ve­rumptamen nullus dictis meis eredet de istis que vidi ; et ideo bonum est, in Signum veritatis aliquid mecum portare. Ad mensam superiorem respexit, eiphos aureos ac cultellos optimos vidit ; ad mensam accessit, unum eiphum cum cultello de mensa leva­vit, ut secum portaret. Cum vero in sinu suo collo­casset, imago, que in angulo cum arcu et sagitta sta­bat, ad carbunculum sagittam direxit et illum per­cussit et in multas partes divisit. Incontinenti tota aula facta est sicut nox tenebrosa ; clericus videns totaliter est contristatus ; viam exeundi propter nimiam obscuritatem invenire non poterat ; et sie in eodem palatio misera morte mortuus est. Carissimi, ista imago, que dicit : Percute hic, est diabolus, qui circuit querens, quem devoret, que habet manum extensam, i. e. potestatem super pec­catores deeipiendos, qui dicit : Percute hic, i. e. ho­mini avaro dicit : Percute hic, in terra bona mundana appetendo, cor tuum in terrenis ponendo. Clericus, qui venerat, postquam alii recesserunt, est homo cupidus sive avarus, qui sicut bonus clericus die ac nocte studet, ut scienciam sibi ipsi inprimat et alios doceat, nec saciari poterit, quin semper nova inve­niet ; eodem modo homo cupidus die ac nocte stu­det in terra, in mari, quomodo poterit bona mundana acquirere, nec oculi ejus saciantur ; et ideo contra tales dicit Seneca : Cum omnia peccata senescunt, einen tiefen Einfluss nehmen musste, ist in folgenden Hand­schriften des XIV. Jahrhunderts belegbar: OENIPLAT. 310. Aus dem Jahre 1342. (am 9. September endet das 220. Ka­pitel) ; Cod. COLMAR. 1SSENHAM. Nr. 10. fol. 1—140. (Nr. 28.); Cod. LOND1N. Bibliothek Harl. (5369. Nr. 6.). sola cupiditas juvenescit. Uli, qui venerunt ad ima­ginem, sunt boni christiani et preeipue religiosi, qui mundum reeipiunt, quantum ad victum et vestitum, et sie recedunt, nec superscriptionem diaboli curant; tales pericula evadent. Clericus vero per umbram digiti in terram percussit ; sie avarus per umbram, scilicet mundi vanitatem, que est quasi umbra transiens, aeeipit ligonem i. e. corpus condensum et assensum ac intellectual, per que divitias mundi ineipit fodere; cum vero gradus invenit, descendit ; primus gradus est superbia, secundus concupiscencia oculorum, ter­cius concupiscencia carnis. Per istos gradus et alios diversus cupidus descendit, et pulchrum palacium, ut ei videtur, plenum hominibus ac vanitatibus in­venit, scilicet mundum istum, in quo et in quibus miser homo miro modo delectatur. Imago, que cum arcu stabat, est mors, que semper est parata, quem­libet nostrum percutere, sicut dicit scriptum in fronte : Ego sum, scilicet mors, que sum multo tempore in mundo isto introducta per peccatum primi parentis; et nullus poterit quantumcumque dives, generosus aut fortis, arcum meum evadere. Carbunculus est vita hominis; quamdiu vita in eo manet, dat ei lu­men carbunculus i. e. vitam habere, sed tarnen ava­rus melius credit et sperat vivere, et bona mundana, que intelliguntur per eiphum et cultellum in sinu suo scilicet in archa sua, credit includere; veniet mors et percutiet cum sagitta, i. e. cum gravi infirmitate vitam tuam, et statim obscuritas in tantum, quod omnes sensus lumen suum ac virtutem amittunt ; et jacet corpus ibi mortuum et miserabiliter, quod infra triduum incipii fete re ; tunc diabolus animam rapit, amici et consanguinei bona sua, que cum male­dictione dei acquisivit, obtinebunt, terra ac vermes corpus occupabunt, et sic nihil peccatori relinquitur, nisi pena eterna. Studeamus ergo .... etc. 1 Die populärsten Märchensammlungen des Mittelalters sollten übrigens im Interesse der To­tentanzforschung noch viel eingehender unter­sucht werden. In ihnen, sowie in den Legen­densammlungen liegt noch ein unermesslicher Schatz der spannendsten Todes- und Totenmotive verborgen. Um das mir zur Verfügung stehende Material wenigstens halbwegs einer Bearbeitung zu unterziehen, erwähne ich das interessante Mär­chen der Sammlung „Tausendundeine Nacht", welches von der „Metall-Stadt" erzählt und des­sen Kern die Sage von jenen Krügen bildet, in denen Salomo die aufrührerischen Dschinn ein­gekerkert hat. Diese Sage bemerkt, dass Salo­mo diese Krüge mit seinem Siegel verschlossen in die Tiefe des Meeres warf." Solchen Krug fängt mit seinem Netz der Fischer einer ande­ren Erzählung derselben Sammlung ebenfalls aus dem Meer. 3 Diese Erzählung vom „Fischer 1 Auch die Kap. 56, 36, 97, 143 sind Darstellungen des Todes und der überirdischen Strafe ; Kap. 31 : „De ri­gore mortis" wird die aus der Disciplina clericalis bekannte Gisant-Typ-Legende Alexanders des Grossen wiederholt. Vgl. die Hschr. St. Gallen 828 (258); 467 (226). 2 Ich benütze eine ungarische Ubersetzung sämtli­cher Märchen, welche von Nikolaus Källay in.der Genius­Ausgabe in Budapest nach der französischen Übersetzung von Dr. J. C. Madrus erschien ; das Märchen befindet sich im III. Bd., S. 330—350, es gehört zu den Erzählungen der 339-346. Nacht. 3 mit der Geschichte des jungen Königs der Schwar­zen Inseln verbunden ; vgl. die deutsche Ausgabe von P. Ernst. Weimar. 1915, S. 17. ff.

Next

/
Oldalképek
Tartalom