Antonius Fekete Nagy: Monumenta rusticorum in Hungaria rebellium anno MDXIV (Magyar Országos Levéltár kiadványai, II. Forráskiadványok 12. Budapest, 1979)

PRAEFATIO

PRAEFATIO I. DE FATO LIBRI Opus, quod Monumenta rusticorum in Hungária rebellium anno MDXIV inscriptum proferimus, imprimis olim Antonii Fekete Nagy

1 manu scriptis nititur. Hie vir annos vitae suae non paucos consumpsit, ut fontes ad res gestas insurrectorum anno MDXIV rusticorum pertinentes coliigeret ex collectisque librum conficeret de insurrectione rusticorum.

2 Fontes, qui in archivis asservantur, maiore in parte in lucem adhuc non prodiere, vel bene vix publioati manibus verti haud possunt, quia dispersi et in codicibus variarum familiarum diplomaticis et in periodicis inveniri oportent. Propterea Antonius Fekete Nagy fontes illos in libro suo tamquam appendices in formám regesti redactos editurus erat. Mors vetuit illi, ut opus manu sua scriptum prelo ipse commendaret. Anno MCMLXXII ducem insurrectorum rusticorum, Georgium Székely, alio nomine Dózsa, a cuius nativitate forte centesimum lustrum dilapsum est, celebrabat Hungária.

3 Haec occasio sollemnis facultatem praebuit imprimendi 1 Ad vitam (a. MCM—MCMLXIX) eiusdem v.: Levéltári Közlemények 40 (1969) p. 193-194. 2 Manuscripta eiusdem v.: Archívum Hungáriáé Nationale, Fekete Nagy Antal (P 1732) f. 3. 3 Res anno 1514 gestae in nuce: Hungáriám iam a saeeulo XIV opacabat perieulum Turcarum. Quamquam reges Hungáriáé saeeulo XV adhuc extra regnum quoque exercitus duxerant contra Turcas, tarnen illi hostes confinia regni occuparunt et in medium etiam regnum invadebant. Pontifices maximi principes Europae inter se discordes pace copulare et viribus unitis eorundem milites ad antemurale Christianitatis, scilicet Hungáriám adiuvandam conducere semper studebant. Leo etiam X papa vestigiis antecessorum ingressurus Thomam Bakócz archiepiscopum Strigoniensem, sacrosanctae Romana« ecclesiae cardinalem et a latere legatum legavit, ut vaderet in Hungáriám et circumvicina régna milites in Turcas congregandi causa. Ille legátus in quadragesima cruciatam Budae publicandam cura vit et die 25 Április ac circa eandem vicelegatum ac commissarios suos nominavit. Milites in Christianitatis hostes parati antiquitus cruce pro signo expeditionis signati erant. Nunc etiam milites in Turcas congregati cruces accipiebant et in pectore gerebant; quamobrem cruciferi nominati sunt. Magna pars cruciferorum imprimis rusticorum prope civitatem Pestinum Budae, capiti Hungáriáé vicinam conveniebant. Cruciata tarnen expeditione revocata ac finita rustici cruce signati pluribus regni locis insurrexerunt pars quoque maior eorum altera prope Budam congregatorum altera minore Budae manente partes Hungáriáé méridionales, quae invasionibus Turcarum subiectae sunt, petitura. Ex itinere eorum nobilibus et invicem rusticis multa — in fontibus nostris longe lateque descripta — damna inferebantur. Plures homines praesertim nobiles necnon Nicolaum Csáki episcopum Cenadiensem palo affigendo trucidabant. Post plures conflictus ac castra capta Castrum meridionalium partium munitissimum Temesvár nominatum duce Georgio Székely obsederunt. Quibus auditis Iohannes Zápolyai vaivoda Transilvanus cum exercitu confinia regni petiturus recurrit Castrum Temesvár a cruciferis rusticis obsessum liberaturus. Prope Castrum milites eiusdem cum rusticis conflixerunt