Antonius Fekete Nagy: Monumenta rusticorum in Hungaria rebellium anno MDXIV (Magyar Országos Levéltár kiadványai, II. Forráskiadványok 12. Budapest, 1979)
PRAEFATIO
LXVHI—CLXI) magistro epistularum, qui vitas duodecim caesarum sic descripsit, 7 históriás scribebant. Fontes ipsos nec ille nec M. Sanutus, O. Raynaldus, G. Pray, S. Katona quidem publicarunt. 8 Iidem annalistae fontes suos ipsis scripturis suis per annos digestos inseruerunt, interpretati sunt, fides eorum confirmarunt seu in dubium revocarunt. Hungária saeeulo XVIII primum C. videlicet Wagner fontes ipsos publicantem enixa est. 9 Post eum multi temere fontes ex archivis publico id est Camerae Hungaricae ac diversarum familiarum at que ecclesiarum sine aliquali regula vulgarunt. Prima febri fontes emittendi extincta ab editoribus postulatum est, ut illi fontes deligerent, criticam et in textibus criticae notas adhiberent, textus interprètes essent, locum, quonam fontes reperiri possunt, darent, materias et sigilla commemorarent. Nuperrime instar novi collatione textuum inter se congruentium utuntur. Consuetudo conferendi textus non est nova. Qui enim décréta regni Hungáriáé Corpus Iuris Hungarici inscripta in manibus hominum impressa typis dabant, iam curarunt, ut varias lectiones decretorum seu legum significarint. 10 Nec ipsi quidem ex suo consilio contulerunt textus, sed vestigiis Iosephi Nicolai Kovachich ingressi sunt, qui lectiones variantes decretorum nonnullorum collegerat. 11 Haec methodus ad ceteros archivi fontes fere usque adhuc non est adhibita. Propterea nostrum cor erat grave, cum fontes nostros tractare conati sumus. Antecessorum enim rebus egregiis uti, menda autem evitare in votis nostris fuisset, quod facillime antecessorum regulis utendo facere potuissemus. At editores régulas suas, quasnam videlicet consumebant, pauci consummaverunt. Id maxime recensores editionum facere solebant. 12 In Hungária regula textus edendi prima anno MCMXX, postquam codices magni momenti diplomatum e prelo eveniebant, est conscripta. 13 Prima regula imprimis textus recte legendi et recte lectos bene significandi causa nata est. Prima regula vix viguit. Ilia nunc dierum retractabatur, ut ope eius diplomata antiquissima Hungáriáé critice émanant. Filia eius, secunda videlicet regula ad diplomata antiquissima, contraria primae, textus critice publicandi ergo redintegrata est: annotationes in duas partes dividuntur; prima pars est textus interpretationi, secunda vero est criticae textus; numeris litterisve et vocabula interpretanda et annotationes eorundem vocabulorum interprètes significantur. 14 Attamen si quodam in textu annotanda vocabula vel lectiones variae, quae cum critica stricte coniunctae sunt, scateant, obumbrant totum, sicut etiam textum regulám secundam illustrantem ; (quod non esset malum tarn grave, nam formae textus litteris numerisque quasi maculis offensae damnum haud attento animo legenti large restituunt eaedem litterae et notae, quae in textibus ammonent invitos etiam 7 C. T. Suetonius: Vitae duodecim caesarum. 8 M. Sanuto: I Diarii di - XVIII-XIX. Ed. N. Barozzi, G. Brechet, R. Fulin etc. Venezia 1887; O. JRaynaldus : Annales ecclesiastici . . . XX. Coloniae Agrippinae 1694; Pray: Annales regum Hungáriáé ab anno Christi 997 usque ad annum 1564 deducti. IV. Vindobonae 1767; S. Katona: História critica regum Hungáriáé. XVIII. Budae 1792. 9 Analecta Scepusii sacri et profani. IV. Ed. C. Wagner, Posonii et Cassoviae 1778. 10 Corpus Iuris Hungarici. 1000 — 1526. Ed. Márkus D. Budapest 1899. 11 Kovachich J. N.: Lectiones variantes decretorum. Pestini 1819. a Századok 53-54 (1919-1920), Melléklet p. 22-24. 13 Századok 13 (1879) p. 320-335 et ibid. 27 (1893) p. 41—57. 14 Történelmi Szemle 3 (1960) p. 525-535.
