Franciscus Dőry: Decreta Regni Hungariae : Gesetze und Verordnungen Ungarns 1301–1457 (Magyar Országos Levéltár kiadványai, II. Forráskiadványok 11. Budapest, 1976)
Decreta
SECUNTUR TRACTATUS, QUANDO IUDICIA PER HOMINESIUDICIS CURIE REGIE VEL DOMINI PALATINI VEL CONVENTUUM ET IUDICUM a NOBILIUM a IUXTA HUIUS REGNI CONSUETUDINEM EXIGI SOLENT A CONVICTIS Iuxta quam partém est sciendum, quod ante convalescentiam potentie Serenissimi principis domini Karuli condam regis Hungarie felicis memoire in diversis partibus ipsius regni non modice insolentie discordie Utes et guerre necnon actus potentiales exerceri dinoscebantur, ita videlicet, quod pauperes et inpotentes per divites et potentes absque ulla misericordia opprimebantur, nullaque iustitia vel modica vigebat et regnabat, 1 ideo pretactus dominus rex Karolus prelatorum et regni sui baronum salubri usus consilio super facto exactionis iudiciorum seu birsagiorum talem statútum fecit seu decretum, litteris suis hoc corroborando: I. Quod dicta iudicia per homines memoratorum iudicis curie seu regni palatini et comitum ac iudicum a nobilium a non aliter, nisi mediante homine regio sub testimonio alicuius capituli vei credibilis conventus exigi possint a convictis, cujus quidem regalis statutionis hec est forma, quod quandocunque ipsorum iudiciorum exactores ad recipiendum iudicia per suos superiores destinantur, prius litteris regalibus receptis debent transire ad ipsa loca testimonialia, receptisque et adductis secum regio homine et testimonio capituli vel conventus transire debent ad sedem iudiciariam illius comitatus, in quo exigi oporteret iudicia prenotata. Et ibi prius litteris regalibus et registro domini sui superioris, utpote iudicis curie regie vel domini palatini vel comitis et iudicum a nobilium 3 , quis scilicet tunc talis exactor fuerit iudiciorum, perlectis et nobilibus illius comitatus in layca lingua b reseratis aliquem competentem terminum assignare debent sie notificando et promulgando, ut convicti in iudieiis ad nostram sedem venientes 2 se expedire niterentur iuxta continentiam registri prenotati. Qui si in terminis per eosdem iudiciorum exactores et regium c ac capituli vel conventus homines ad id assignatis d se expedire curaverint, extunc tales coram dicto regio et capituli hominibus retrahuntur de registro et reeipiunt litteras expeditorias exaetoris iudiciorum supradictorum, easdemque litteras pro maiori cautela postmodum confirmant in capitulo vel conventu aliquali, plures autem nobiles pro maiori cautela non litteras dictorum exaetorum sed in relatione regii hominis et testimonii capituli vel conventus litteras expeditorias eorundem capituli vel conventus recipére procurant pro ipsorum expeditione. Si vero nobiles vel cuiuscunque conditionis homines in iudieiis convicti in termino, ut premissum est, assignato ab eisdem iudiciorum exaetoribus se Pr. •* Litt, iudlium I. a_a Litt, iudlium b Litt, ligua 0 Litt, regii d Litt, assignato • e Litt, idem exaetor 1 Litt, manentur 8 Litt, extenderent 1 £5 handelt sich um die erbitterten Parteienkämpfe in der ersten Periode der Herrschaft Karls 1. Die endgültige Festigung seiner Macht kann man auf den Todestag des Magnaten Máté Csák (18. März 1321) datieren, dessen Herrschaft sich über Nordungarn erstreckte. 2 Szilágyi (v. Comm.) p. 161 hatte recht, als er den Ausdruck statt auf die königliche Kurie, auf die sedes iudiciaria des Komitats bezog. Der Text wurde vielleicht durch den das Dekret kopierenden Komitatsnotar umgeformt.
