Zombori István (szerk.): És látta Isten, hogy jó : Válogatás öt évszázad bibliai témájú műkincseiből : Móra Ferenc Múzeum, Szeged, 2008. szeptember 1 - 2009. február 22. (Szeged, Csongrád Megyei Múzeumok Igazgatósága, 2009)

ELŐSZÓ

„... I WIDZIAT STWÓRCA, ZE TO DOBRE..." SAKRALNE DZIEEA SZTUKI Z OSTATNICH 500 LAT. > W roku 2008 chrzescijanie na catym swiecie obchodz^ rok swojej Swi?tej Ksi?gi, Biblii. Dzielo to nie tylko dla miliarda chrzescijan jest dzietem o podstawowym znaczeniu, ale równiez dia tych miliardów ludzi, którzy nalez^ do europejskiego kr?gu cywilizacyjnego. Niezaleznie od wiary kultura ostatnich 2000 lat opiera si? na Biblii, okreslaj^c normy moraine, etyczne i prawne, które obowi^zuj^ równiez w 21 wieku. Biblia jest zarazem nieskonczonym zródtem dla literatury, nauk historycznych, historii kultury i sztuki. > Biblia przyczynita si? do rozprzestrzenienia pismiennictwa i nauki czytania. Spisywano j4 na wosku, papirusie, pergaminie, a z czasem stala si? ksi?g§ przetlumaczong na wi?kszosc j?zyków swiata i drukowan^ w najwi?kszym nakladzie. > Z okazji obchodów Roku Biblii na W?grzech zorganizowano wiele doskonalych wystaw, w ramach których pokazano nieslychane bogactwo, jakie w formie pisanej i drukowanej przchowywane jest w bibliotekach koscielnych i swieckich na W?grzech. > Muzeum w Szeged dlatego tez podj?lo decyzj?, aby w celu godnego uczczenia Roku Biblii, odpowiednio do swego profilú, zorganizowac wystaw? skladajgc^ si? z takich sakralnych dziel sztuki, które ozywi^ znane motywy biblijne za spraw^ sztuk plastycznych i zdobnictwa przemystowego. ]ako przedzial czasowy wybralismy okres mi?dzy 14 a 18 wiekiem. Skupiono si? na tym okresie, bowiem ówczesni twórcy w tematach biblijnych widzieli nie tylko motywy do opracowania. Biblia byla dla ich wiary Swi?tg I<si?gg, tym samym twórczosc znaczyla tez przezycie i szczere doznanie laski wiary. Od 19 wieku równiez powstajg dziela o tematyce biblijnej, ale ich twórcy niekonicznie byli ludzmi wierz^cymi. Wystawa nasza zostala przygotowana nie tylko dla ludzi wierz^cych, lecz dla wszystkich, którzy podczas zwiedzania tej wyj^tkowo wartosciowej i stoj^cej na wysokim poziomie kolekcji doznaj^ szczególnych doznari estetycznych. Ogl^dane dziela sztuki juz z sarnej istoty ich tematu przekazuj^ wspótczesnemu czlowiekowi cos trwalego i nieprzemijajijcego. Maria Dziewica z Dziecigtkiem okazuje macierzyristwo, narodziny czlowieka zawsze i dla wszystkich stanowily temat godny szacunku. Ukrzyzowanie, um?czenie czlowieka, smierc sama w sobie duchowo i estetycznie oznacza tak wielki sens i tresc, któr^ kazdy cztowiek potrafi przezywac. Ale jesli tylko pomyslimy o kielichach czy monstrancjach augsburgskich z uznaniem pochylimy czola przed mistrzami, którzy te przedmioty uzytkowe z tak wielkim oddaniem i pietyzmem byli w stanie stworzyc. Dla tych, którzy czytaj^ Bibli? z powodu wtasnych przekonan religijnych, wystawa ta zapewne pozostawi gleboki slad na ich duszy i umystowosci. Jednakze wcale nie musz^ bye ludzmi wierzgeym znawcy tematu czy literaci, którzy dlatego badaj^ Bibli?, aby poznac jej wplyw na sztuki czy literatur?. I dla nich obejrzenie wystawy moze si? t^czyc ze szczegób nymi doznaniami. Lecz jesli ktos interpretuje Pismo Swi?te w pierwszym rz?dzie z punktu widzenia skarbu historii kultury, pelnego przypowiesci, danych i zdarzen odnosz^cych si? do ówczesnego zycia, ten obowi^zkowo powinien zapoznac si? z oddzialywaniem powyzszych na sztuk?. > Do wyj^tkowego charakteru wystawy przyczynily si? te muzea i instytucje, które udost?pnily wlasne eksponaty. Dzi?ki temu udalo si? zebrac wspaniate mistrzowskie dziela srodkowo - europejskie. Najwi?ksz4 cz?sc wystawy zajmujg eksponaty z Wschodnioslowackiego Muzeum w Koszycach. Kazde muzeum na swiecie mogloby bye dumne z takich fantastycznych zbiorów dziel sztuki. Dla nas jest wazne równiez dlatego, bowiem wskazuje na bogaty i wysoki poziom sztuki sakralnej sredniowiecznego Królestwa W?gier. Prawd^ jest bowiem, ze na terenie dzisiejszych W?gier z powodu 150 letniego zaboru tureckiego sredniowieczne zabytki tego rodzaju praktycznie nie zachowaly si?. > Dzi?ki kontaktom wspólorganizatora wystawy, biskupstwa Szeged-Csanád, Muzeum Diecezjalne z Sandomierza swoimi wspanialymi i wartosciowymi eksponatami równiez przyczynilo si? do wzbogacenia wystawianej kolekcji. Na W?grzech jedna z najbogatszych kolekcji sakralnych znajduje si? w Glównym Opactwie w Pannonhalom, sk^d udalo si? wypozyczyc bardzo ciekawe eksponaty. I w koncu: ze zbiorów muzeum segedyriskiego wybrano na wystaw? bogaty material ilustracyjny z okresu sredniowiecza i baroku, z Muzeum Diecezji Szeged-Csanád oraz Klasztoru i Kosciota Franciszkanów w Szeged udost?pniono znakomite ornaty mszalne, dziela zlotników i rzezby. > Skladamy serdeczne podzi?kowania zwierzehnikom tych instytucji, które wypozyczyty dziela: biskupowi Diecezji Sandomierskiej, Andrzejowi Dzi?dze; dyrektorowi Muzeum Diecezjalnego, ksi?dzu Andrzejowi Rusakowi; gtównemu opatowi Pannonhalmy, biskupowi Asztrikowi Várszegi; Robertowi Pollákowi, dyrektorowi Muzeum w Koszycach; biskupowi Diecezji Szeged-Csanád, László Kiss-Rigó. Dzi?kujemy Towarzystwu Ubezpieczeniowemu Generali, Policji Województwa Csongrád i wszystkim instytucjom oraz firmom, które wspieraly realizacj? tego przedsi?wzi?cia. > Osobne podzi?kowanie sktadam kolektywie Muzeum w Szeged i wszystkim osobom wspólpracujgcym za profesjonalne przygotowanie wystawy. Szeged, 1 wrzesnia 2008 r. I

STVÁN ZOMBORI B