Magyary-Kossa Gyula dr.: Magyar orvosi emlékek. Értekezések a magyar orvostörténelem köréből 2. - A Magyar Orvosi Könyvkiadó Társulat Könyvtára 122. (Budapest, 1929)
Adattár
180 Pestisemlékek abscondat, pesti peraeque atque alijs morbis, ubi fatalis hora aduenerit, nullam fere uiam non inuiam. Frustra fatis humanaeque sorti quemquam obluctari. Hac supina securitate freti, opinioneque imbuti, susque deque habendum putant, quid cuique contingat, religioque est suadere, peste correptos, ne latius mali uis serpat, e medio esse ablegandos. Si qui e pruden- tioribus salutis captandae gratia secedunt, eos uulgus uulgare ueluti superstitioso timore delyros, stuporis protinus insimulat, Oresteque insaniores indicat. Quamobrem hac capti persuasione, notos pariter et ignotos ipsi nullo discrimine adeunt, tabo fluentia membra, uenenosa ulcera, uirulentos quoslibet abscessus confidenter contrectant; et ne quid sibi ad summam supinitatem reliqui faciant, idem gurgustium cum ijs qui peste contabuerunt inhabitant; eundemque spiritum alternis spirant, quos sane ne salus quidem ipsa seruare in tanta ad perniciem procliuitate possit. Ita dum officiosae humanitati imprudentes uacant, pestiferum uirus ipsi inspirant, suoque sibi, quod aiunt, iumento, malum data opera accersunt. Et cum ita uis serpentis per omnia morbi regionem inuasisset, quia humanis auxilijs leuari non poterat, nullus fuit in Vngaria pagus, nullum oppidum, quod ingenti incolarum non affectum fuerit strage. Nam ministerijs inuicem ac contactu aegrorum uulgatis uelut in pecora morbis, summi pariter ac imi contagione trahebantur. Qua quidem in miseria inisserrimum et illud est, quod plebem animi coecam ac speciosa ueri religione correptam, ea medicamenta deficiunt, quae alijs in regionibus simili in casu non desunt. Medicorum siquidem ingens penuria. Vix unus et alter uel mediocri doctrina praeditus, in uniuerso Vngariae regno reperitur, ad quem si non pro certa salute, saltem pro sola spe, quae afflictorum maximum solatium est, confugi possit. Anus dumtaxat Circes ueneficia edoctae, uel fabri ueterinariam medicinam professi, ac stolidi quique chirurgi, fomenta potionesque moribundis ministrant, quae enecent potius quam sanent. Sic affectam, sic debilitatam fame regionem, derepente tam insanabilis usque quaque pernicies inuasit, ut nulla luctus expers domus, nullus pagus, nullum oppidum, quod ingenti funerum strage non fuerit cumulatum. Erat autem ea hiems, quae pestem praecessit, tristi acerboque gelu rigida. Danubius fluminaque alia uasta, glacie ingenti constricta, mox uer tepore subito dissolutum, aestasque obsecuta torridis uaporibus supra modum feruida. Ita siue intemperies coeli, raptim mutatione in contrarium facta, humana corpora fame iam antea macerata corruperit, siue alia quaepiam causa luem induxerit, magna sane mortalium strage hic annus fuit contaminatus. Sed autumnus per se semper grauis et morbidus, maiori Colophone stragem auxit. Non funeribus tumulandis sacrae aedes, non aedibus sacris annexae areae satis erant, a fanis in profanum solum, extra urbes sepulturae abdicabantur. Tenera maxime aetas, et iuuentus, spes generis, obnoxia maxime, uti semper ferali calamitati erant. Qui incidebant in morbum, pestiferos tumores, in axillis circaque inguina percipiebant, uixque diem tertium superabant. Pestis reliquiae in morbos perniciales, quartanaeque maxime rigores eeuadebant. Prodigia eo procedenteque anno fama increbuere plurima. Infans in regione Bihariensi ad Vara- dinum, sine manibus natus, biceps uitulus ad Belinies oppidum. Pullus equinus mas idem feminaque editus, qui postea in quadrigis Michaelis Varday unius e proceribus in Vngaria, pro ostento habitus est. Fertur praeter haec, nec illo nec priore anno, lupos uulturesque uisos, siue ferali malo perterriti sese in auia magisque salutaria abdiderint, seu alia qua de causa e medio recesserint. His superstitione imbutum uulgus abjicie-
