Kitaibel Paulo - Tomtsányi Adamo: Dissertatio de terrae motu in genere ac in specie Mórensi anno 1810 die 14. januarii orto (Budae, 1814)
Sectio I. De causa terrae motus in genere, ac in specie de causa motus Albensis
9* phosphoricus, ultro iam sequitur, odorem hunc in terrae motu, a spiritu electrico repeti non posse, sed sulphuri subterraneo in pyritibus, aliisque substantiis accenso , et in forma exhalationum per varias terrae rimas, in aera evecto, tribuendum esse. Confirmatur id eo etiam , quod omnes yulcani ignem evomentes, eodem odore auras inquinent, substantiae autem ejectae, copiosissimum sulphur contineant, ac ipse crater interne eo velut incrustetur. Ex his itaque patet: odorem in terrae motibus observari solitum , systemati primo ex toto, nullo pacto autem systemati secundo favere. 99. Aurora Borealis, Bolides, et tempestates fulmineae, quae supra Angliám, ante terrae motum Londinensem quam frequentissime comparuisse dicuntur, debilia fulcra sunt systematis electrici. An enim hae aurorae ab electricis ignibus repeti debeant, evictum non est, meraque conjectura res nititur, ac si etiam inde reipsa haberentur, adhuc tamen haec earum electricitas, pro causa terrae motus haberi non posset, secus enim in regnis ad polos rejectis , perennibusque auroris illustratis, perennes quoque terrae motus oriri oporteret. Hel- lius, Sajnovicsius, aliique celebres viri, auroras quidem pro indiciis frigoris habebant , at nemo tamen hucdum, ut nuncios terrae motus spectandas censuit. Qui bolides quoque a solo electrico igne repetere vellet, non minori semet syrti implicaret, quam qui terrae motum ei attribuit. Quod tempestates, et fulmina attinet, sunt ea media, quibus natura utitur ad aequilibrium electricum, coelum inter, ac terram restituendum, pro quo fine etiam rite deserviunt. Quomodo igitur Stukeleiu» pro stabiliendo suo systemate praesidium in fulminibus, quaerere potuit, quae directe potius illud feliunt, quam tuentur? 100.
