Kitaibel Paulo - Tomtsányi Adamo: Dissertatio de terrae motu in genere ac in specie Mórensi anno 1810 die 14. januarii orto (Budae, 1814)
Sectio I. De causa terrae motus in genere, ac in specie de causa motus Albensis
fluoris electrici conferamus, dubitare non possumus , illis solis tam terrae motum Mdrensem, quam omnem alium, et quasvis vulcanorum explosiones adscribendas esse. Systema e contra Stukeleii, et illius sectatorum, pro pura hypothesi habendum, quae nec indoli vaporis electrici, nec viribus conveniat. Etenim i. Asserit Stukeley, ejusque hodierni sectatores: dari loca in terrae sinu vasta, stratis bituminosis, aliisque non conductoribus ita undique clausa, ut in iis fluidum electricum non secus, ac in lagena quadam armata contineri, atque a difluxu prohiberi possit. At vero audax haec nimium , et violenta hypothesis nobis esse videtur. Quis enim unquam vel minimo argumento demonstrare potuit existentiam locorum sic isolatorum in terris? quis credat, loca ad plura milliaria in longum, latum et profundum protensa , stratis bituminosis sic inclusa haberi, ut ne minimus quidem porulus, aut rimula in iis inveniatur bitumine vacua, per quam vapori electrico, in clauso illo loco genito, ad reliquas terrae partes, aut ad aera fuga non pateat. Quae si adsit, totus ille locus, lagenae electricae, rupturam habenti , similis est, quo licet tam exigua sit, ut oculos eludat, fluido tamen electrico dissipando abunde sufficiet, nec unquam eam lagenam onerari sinet. Nunquam igitur, et subterranea illa hypothetica lagena, fluido electrico onerari poterit. Sed et aquam praeterea ubique sub terris diffundi, supra ostendimus,* quae si etiam forte loca quaepiam penetrare nequeat, vapores tamen illius, vi sua elastica omnia pervadunt, madoreque terram, et reliqua corpora inquinant. Jnde est, quod terra omnis, lapidesque durissimi, et reliqua corpora -e terrae visceribus ubivis , et quam altecunque eruta, humore semper imbuta, aut saltem in superficie adfiata illo depre- hendaqaus, Jam autem quis nescit hoc humidum ele7?
