Győry, Tiberius von dr.: Semmelweis' gesammelte Werke (Jena, 1905)
Tractatus de vita plantarum (Dissertatio inauguralis)
in terram defossas in radices, sicut radices in aérem levatus in frondes abire. Folio organa elementaria in superficiem expansa, atque aéri et luci exposita offenmt; cellulae reguläres di achy ma folioriim con- stituunt, vasa spiralia verő diversimode diramata, reguläres formant plexus, sub cos tar urn, ven arum et nervorum nomine notos. Folia in multis plantis desiderantur, vel ea gaudent specie, ut a cormo dignosci nequeant (cactus); vel subinde immediate ex radice exsurgunt. unde liquet: omnes plantae partes sub certis circumstantiis invicem suplere posse, cujus rationem simplicior ac uniformis earum structura continet. Foliorum summa functio est respiratio, seu gasorum et vaporum absorptio, horumque exhalatio, sed folia non minus liumores alimentäres insugunt, adsimilant, secernunt, et secreta adservant. — Quod folia bas functiones nonnisi in aere oxygenio carbonio mixto, optime atmosphaerico, peragere valeant, experimenta Cel. Pr ist ley, Sennebier et aliorum comprobarunt. Folia, caeterum vegeta, solis radiis illustrata oxygenium exhalant, acidum vero carbonicum absorbent; liac ratione succi plantarum crudiores superfluo liberantur oxygenio, carbogenium autern et liydrogenium adsimilantur, et sic liumores magis evadunt plastici. — Contrarium processum folia in umbra fovent: ad- trahunt videlicet oxygenium et carbonium acidum reddunt, hoc ratione superiluum e penetralibus eliminatur carbogenium, et cum gas illud vitale stimuli in módúm agat, vitalitás plantae excitatur, processus ehimici urgentur. — Plantae aegrae Li dien es et Fungi, omnibus sub adjunctis oxygenium absorbent et acidum carbonicum exspirant; caeterum huic functioni omnes illae favent circumstantiae, quae priori opponuntur. — Multuni ex hac functione in Universum etiam redundat macrocosmum: Oxygenium quod plantae sub sole exhalant magnós illos in rerum natura processus excitat, quos nemo non nőseit, quod quam- vis a plantis ipsis in umbra iterum adtrahatur, tarnen exhibente saga- cissimo Schulze hanc consumptionem magna superat copia. — Aliud, non minus grave foliorum officium est: in- et exhalatio vaporum aquosorum, hoc igitur munere cum radicibus conspirant; liumores car- bonisatos adtrahendo, fontem nutritionis hac quoque via plantis suppe- ditant; folia imo sub certis adjunctis radicem supplere possunt, quin, hanc ipsam nutriunt, uti sub syrio ardente — sitiente ipsa Telkire — laetissima vegetatio, aut plantae tenuissima provisae radicula (Crassula- ceae), aut hac plane orbatae, uti mirabile Acrid es odorát um, nobilia nobis specimina exhibent, quae unice ex rore vei aéris vaporibus per folia nutrimentum ducunt. Folia perspirant etiam aquam; nebulae e sylvis adsurgentes, et plures aliae observationes nos de eo certos reddunt; exsudatur autem per liaec organa maxima quantitas aquae, quae per radices insugitur; in illa vero ratione, qua aqua dissipatin’, liumores plastici carbonio ditiores fiunt magisque concentrantur, et in peculiaria abeunt producta, quae sub secretorum nomine jam ex parte noscimus, partim in sequentibus cognoscemus. — In ultimis duabus functionibus grati naturam vereamur oportet, quibus summum beneficiorum in acceptis debemus: pluvias et fontes! Quae foliorum superficies inspiration^ quae inspirationi inserviat? observationes a Bonnet, Duhamel, Guet- tardi evincere conantur, prioréin inferiori, posteriorem superiori ad- tribuendam faciei, — quae si etiam subinde poris destituantur, tarnen memoratam functionem, endosmoseos et exosmoseos ope tenerrima forTractatus de vita plantarum.
