Sobieski emlékkönyv. Sobieski III. János lengyel király halálának 300. évfordulója alkalmából rendezett konferencia anyaga - Komárom-Esztergom Megyei Önkormányzat Levéltára Évkönyvei 5. (Esztergom, 1999)
Peter Broucek: Pomoc wojskowa udzielona przez Polskę Węgrom w wieku XVII
żyjącej z grabieży i rabunku, i posuwające się przez wsi przed właściwą armią. Oprócz wojsk paszów i innych dostojników tureckich trzeba się było liczyć także z oddziałami wspomagającymi, należącymi do rozmaitych wasali, którzy dobrowolnie poddali się Turkom, jakimi byli na przykład wojewoda wołoski czy zamieszkali nad Morzem Czarnym chanowie tatarscy. Po kilku nieudanych próbach papieskich Zgromadzenie Książąt zawiązało wreszcie w 1515 r. przymierze pomiędzy królem Władysławem Jagiellończykiem, królem Węgier i Czech, a następnie królem polskim Zygmuntem i cesarzem Austrii Maksymilianem Habsburgiem I. Przymierze to zostało umocnione małżeństwami zawartymi pomiędzy domami Jagiellonów i Habsburgów, przy okazji których powstały zapisane w dokumentach układy o dziedziczeniu. We wrześniu 1520 r. tron turecki zajął dwudziestosześcioletni wówczas sułtan Sulejman, który postawił sobie za cel rozszerzenie swego mocarstwa kosztem Europy, odwrotnie niż jego ojciec, który w ostatnich latach swego panowania podbijał tereny zamieszkałe przez Kurdów. Pierwsza wyprawa nowego sułtana skierowana była przeciw węgierskiemu jeszcze wówczas Nándorfehérvár, który w 1521 r. udało mu się zająć, po czym wyruszył przeciw joannitom na Rodos. Następnie postawił sobie za cel podbicie Królestwa Węgier. Król Ludwik II stracił życie w 1526 r., w straszliwej klęsce pod Mohácsem, jaka była udziałem stawiającej czoło wojskom osmańskim armii węgierskiej. Mąż siostry królewskiej, arcyksiążę Ferdynand Habsburg, brat cesarza Karola V, został wybrany przez sejmy chorwacki, węgierski, morawski i czeski do prowadzenia dalszej walki. Podjął on zadanie swego poprzednika i kontynuował wojnę przeciw sułtanowi Sulejmanowi. Wówczas - mamy rok 1541 - Turcy właśnie zajęli Budę i odparli ataki wojsk habsburskich. W 1543 zajęli Ostrzyhom i kilka innych miast węgierskich. Sułtan Sulejman rozpoczął dwie dalsze wyprawy, mające na celu zajęcie Wiednia i Grazu, ale nie powiodły się one dzięki waleczności międzynarodowych oddziałów zaciężnych Ferdynanda, insurekcji węgierskiej oraz oddziałów milicji austriackich zamków przygranicznych. Także wezbrane rzeki oraz gęste lasy wielce utrudniały przedzieranie się armii tureckiej na Zachód. Władcy Świętej Korony, a więc potomkowie Ferdynanda I, byli także władcami Górnych Węgier (dzisiejsza Słowacja). Przeto ani Sulejman, który zginął przy oblężeniu Szigetváru, ani jego następca nie mogli łatwo zaatakować Polski. Sułtanowie sunniccy w 1568 r. zawarli pokój z Habsburgami, ponieważ od pewnego czasu zagrażało im niebezpieczeństwo ze strony szyickiego mocarstwa perskiego. Oznaczało to zawieszenie broni, lecz poczynając od położonych nad Adriatykiem miejscowości Senj i Otocac, poprzez linię wzdłuż Balatonu, Győr i Komárom, aż do leżących nad Lewą miast, twierdz i zamków przygranicznych z nowoczesnymi warowniami, wszyscy byli ustawicznie pod bronią na wypadek, gdyby owo zawieszenie broni zostało naruszone przez ruchy głównej armii tureckiej lub najazdy mniejszych oddzialków czy akindżich. Władcy habsburscy musieli pamiętać o podziale Węgier na trzy części, którymi były: Węgry Zachodnie i Górne, teren zaboru tureckiego, podzielonego na kilna części , na którym pasza władał jako serasker czyli główny dowódca, oraz Siedmiogród, lenny wobec Turcji. Sułtan tymczasowo ogłosił Księstwo Siedmiogrodu królestwem i oddał je we władanie Janowi Zygmuntowi Zápolyi, synowi przeciwnika cesarza Ferdynanda I. Już w
