VJESTNIK 4. (ZAGREB, 1902)

Strana - 32

32 granice označismo. Iz tog područja bijahu izključene bosanska Posavina i današnja Hrvatska i Slavonija. Mimo toga Illyricum renesanse jest čisto etnografski naziv, kojim se izključuju narodnosti nehrvatske iz Dalmacije (Sćipetari), a uključuju Hrvati, koji su zapremali Panoniju posavsku i Istru. To nam najizričnije veli ponajodličniji geograf renesanse Enea Silvio Piccolomini, kako već vidjesmo. Renesansa je pod nazivom Illyricum razumijevala hrvatski narod zapadnih balkanskih krajeva, a ne teritorij rimske pokrajine Dalmacije.

1 Renesansa je XV. vieka uskrisila političku Ptolomejevu Illyriju, nametnuv taj naziv Hrvatima i Slovencima sa etnografskim značenjem. Nu sve do zadnjeg desetljeća XV. vieka, taj naziv je ostao u učenim zapadnim knjigama, a sam hrvatsko-slovenski narod nije ga odmah usvojio. Prvi ga počeše usvajati hrvatsko-slovenački prišlaci u Rimu i s njime zamjenjivati svoje dotadašnje izključivo etnografsko ime Hrvata, ili po latinsku „Slavonaca". To je našlo odjeka i kod učenih Hrvata u domovini, jer se je i njih stao najimati preporodni duh i manija klasiciranja. I oni stadoše osobito po Dalmaciji, usvajati naziv Illyr u etnografskom značenju. Pri tom je djelovala i mletačka politika, koja je svim silama upirala, da zatre u hrvatskom svojem žiteljstvu svaku uspomenu na hrvatske i ugarske kraljeve,

2 te je i sama stala uvadjati naziv Illyr, mjesto Hrvat. Nego su mletački Hrvati pošli još jedan korak dalje. Usvojiv etnografsko ime Illyra, oni povjerovaše doista, da su potomci onih Illyra, koji su Balkanom gospodovali za najdavnijih doba, te se stadoše smatrati prasjediocima od pamtivieka i ne dvojeć, da su grčko-rimski Illyri bili doista čisti Hrvati. I to baš oni Illyri, kojima je tobože već Aleksandar Veliki za vječna vremena zajamčio gospodstvo svieta. Našao se je i lukavac humanista, koji je ovo vjerovanje uzakonio krivom poveljom, koju su izmakom srednjega vieka dalmatinski gradovi kao veliku svetinju čuvali u svojim obćinskim arhivima. Zanimivosti radi priobćujemo ovu patvorinu po primjerku negdanjega pažkoga obćinskoga poglavarstva: Privilegium Alexandri Magni Genti Illyricae, olim asservatum et exemplatum sub infrascripta verborum forma. Privilegio di Alessandro Grande concesso dalla mano sua Regia alla nazione Slavona, ridotto dal Greco in volgare. Noi Alessandro di Filippo Re' di Macedonia, rafigurato Monarca dei Greci .... Imperio, figlio del gran Giove, annunciato per Natabo Parlador, e di Persi, e di Arabi .... Luna, dali' Oriente fino ali' Occidente, dal Mezzogiorno fino alla Tramontana, a tutti di Stirpe Slavona, et al suo lenguazzo grazia, pace, e salute da Noi, e dalli discedenti .... verno del Mondo, perche voi siete stati a Noi nella fede veraci, nell' armi valorosi, e nella guerra adjutori forti, damo e concedemo a voi liberamente e perpetualmente tutta la parte della Terra da Tramontana fino all' estreme parti dell' Italia del Mezzogiorno, accioche niuno ardisca ivi starsi, ovvero far residenza, ovvero accasare, salvo 1 Sr. Mommsen, C. I. L. III., pag. 279, 415, 482; Klaićev HistoricM zemljovid Hrvatske; Kiepert, Orbis antiquus. 2 Stratico.