ARHIVSKI VJESNIK 33. (ZAGREB, 1990.)
Strana - 74
Aleksandar Matkovski, Stočarski danak — filurija. Arhivski vjesnik, 33 (1990), 34, str. 71—77. ćanja bila je česta pojava kod onih socijalnih slojeva kod kojih je stoka bila glavni privredni objekat, a pošto su istovremeno bili nomadi ili polunomadi, kod njih nije bilo moguće odrediti neku drugu novčanu osnovicu. Za razliku od nomadskih stočara, poljoprivredno stanovništvo vezano za zemlju i spahiju, bilo je uključeno u redovni klasični spahijsko-timarski danočni sistem i preko poljoprivrednih poreza isplaćivao je i poreze stočarske privrede. 2. Drugi razlog bio je što su Vlasi bili organizovani u svoje ekonomske i društvene organizacije na čelu sa svojim starešinama kao što su bili: kneževi, primićuri, čaje, čelnici i dr. koi su u ime svog kolektiva istupali pred turskim vlastima i sa svim autoritetom umeli su da ga zaštite. Međutim, turske vlasti nisu likvidirale ove vlaške starješine koji su postojali još u vizantijskom periodu, nego su ih pretvorili u svoje oružje i preko njih sprovodili svoju volju nad Vlasima, a preko njih sakupljala i vlaške stočarske poreze. 3. U vizantijskom periodu vlaške su zajednice vršile razne poluvojničke službe sticajući na taj način određene privilegije. Nova turska vlast ne samo što nije ukinula, već je i proširila njihova poluvojnička zaduženja u turskoj armiji. Tako su Vlasi dobili nove dužnosti, no i nova prava. U prvo vreme vlaške su zajednice na Balkanskom poluostrvu dobro došli turskim vlastima, naročito u pograničnim oblastima gde su učvršćivali svoju vlast i zato nisu imali interes da ih rasture bar u prvo vreme. Turske su vlasti prihvatili vlaške i druge stočarske zajednice uključujući ih u svoj danočni i vojni sistem van timarsko-spahijskog-sistema, odnosno one nisu bile vezane za spahije, nego su za njih bile donete nove odredbe i kanune prilagođavajući stare vizantijske odredbe novim turskim potrebama. Tako je u turskim zakonima bio značajan broj odredaba zatečenog vizantijskog prava kojim je bio reguliran opšti položaj stočara. Za krupne stočare važili su posebni takozvani — vlaški zakoni, a stočari nisu bili registrovani u opštim defterima gde je bila raja, nego u posebnim takozvanim vlaškim defterima ili defter-i eflakan. 2 Kod krupnih stočara nije važio danočni sistem primenjivan kod raje, nego su oni plaćali prema posebnim defterima i kaminima. Stočari koji su imali veliki broj ovaca (vlasi) plaćali su svoje feudalne obaveze državi ili posednicima, hasova, odnosno sultanu ili drugim visokim državnim funkcionerima, a ne lokalnim spahijama i to u paušalnom iznosu (filurija), dajući određeni broj ovaca i ispunjavajući vojne i druge 2 Bojanić Dušanka, Turski zakoni i zakonski propisi iz XV i XVI veka za Smederevsku, Kruševačku i Vidinsku oblast, Beograd 1974, 33. 74
