ARHIVSKI VJESNIK 21-22. (ZAGREB, 1978-1979.)

Strana - 384

Vratimo se nešto unatrag da bismo upozorili da od rata naovamo među filmskim radnicima u našoj zemlji postoji krivo shvaćanje osnovne funkcije filmskog arhiva. To se odrazilo i u Saveznom zakonu o zaštiti domaćeg filma i organizaciji društvenog samoupravljanja u filmu, iz godine 1962, u kojem je Jugoslavenska kinoteka definirana kao institucija čiji je primarni zadatak da postoji radi korištenja filma i drugog filmskog materijala, a ne radi njegova prikupljanja, obrađivanja i čuvanja, da bi se potom mogao primijeniti u obrazovne, znanstvene i kulturne svrhe. Na tu primarnu funkciju Kinoteke upozorio je i Savez društava arhivskih radnika Jugoslavije a i Vladimir Pogačić u ime Jugoslavenske kinoteke u Beogradu. Godine 1964. naše arhivsko zakonodavstvo konačno je utvrdilo da filmska vrpca na tlu Jugoslavije ima tretman arhivske građe. Opći zakon o arhivskoj građi (Službeni list SFRJ, br. 48/1964) utvrđuje da se: »arhivskom građom smatra sav izvorni i reproducirani materijal, pisani, crtani, štampani, fotografiram, filmovani,

...« čl. 1. Tu su definiciju preuzeli i razradili svi republički i pokrajinski zakoni. Toliko o statusu filmske građe u nas. Vratimo se situaciji u SR Hrvatskoj. U našoj republici prvi filmovi snimljeni su već 1903. godine. Iako podaci nisu sasvim pouzdani, u više izvora susreće se podatak da je Noworyta 1903. i 1904. godine snimao niz reportaža u Opatiji, Crikvenici. Prva kinematografska predstava, sad se već i pouzdano zna, održana je u Zagrebu u dvorani »Kola« 8. listopada 1896, a ne 1898. kao što se do sada mislilo. Prvi stalni kinematograf dobivaju Zagreb i Pula iste 1906. godine, a godinu dana kasnije pridružili su im se Split, Zadar, Sušak i Rijeka. Zaista vrlo brzo, ako imamo na umu da su se prvi stalni kinematografi pojavili u domovini filma SAD tek 1905. godine. Zakašnjenje od samo godinu dana! Prva kamera pojavila se u Zagrebu 1909. godine, a prvi igrani film snimljen je 1917. godine. (Bio je to »Breko u Zagrebu«, a autor mu je bio Arnošt Grund. Iste se godine pojavio i film »Matija Gubec«, »historijska drama u 5 činova«, prema scenariju Marije Jurić Zagorke, a režirao ga je Aco Binički). Pouzdano se zna da su 1922. godine u Zagrebu rađeni i animirani filmovi itd. Ovaj brzi pogled u povijest stvaranja kinematografske djelatnosti na području današnje SR Hrvatske međutim nigdje ne govori o potrebi čuvanja filmske građe i možda je upravo nepostojanje svijesti da je film kulturno dobro, dio kulturne baštine, povijesni dokument, dovelo do toga da o većini filmova koje spominjemo znamo uglavnom iz recenzija ili članaka u tisku i si. Vrlo se malo filmova sačuvalo iz toga razdoblja. O potrebi stvaranja filmskog arhiva počinje se potiho govoriti tek poslije rata, a tek 1976. godine Zakonom o kinematografiji stvaraju se potrebni preduvjeti za početne akcije na osnivanju Kinoteke Hrvatske pri Arhivu Hrvatske. Dana 1. lipnja 1979. godine izabran je voditelj Kinoteke, i tako započinju prvi koraci ove toliko očekivane institucije u našoj Republici. U samom Zakonu o kinematografiji za SR Hrvatsku, u čl. 45, govori se o temeljnoj funkciji Kinoteke, pa se doslovce kaže: »Filmovi i drugi filmski materijal od povijesnog, umjetničkog, kulturnog i znanstvenog značenja za razvitak kinematografije či384