ARHIVSKI VJESNIK 17-18. (ZAGREB, 1974-1975.)

Strana - 352

c) »urbanističke cjeline spomeničkog značenja i spomenički centri, kao i spomenički kompleksi izvan grada, koji su od značenja bilo za opću, bilo za nacionalnu historiju i kulturu«; d) »prirodne znamenitosti od posebne vrijednosti«. U ovom je slučaju Vlada FNRJ ponešto proširila definiciju kulturnih dobara tj. objekta zaštite, prema tekstu »Modela«, gdje ta definicija glasi: a) »pokretna i nepokretna dobra, javna ili privatna, koja predstavljaju umjetničke ili historijske spomenike, umjetnička djela, historijske dokumente, dragocjene knjige, kolekcije od naučnog interesa«; b) »zgrade, čija je glavna i stvarna namjena da služe zaštiti pokretnih dobara navedenih pod a)«; c) »spomenički centri od veoma velike važnosti«. Dvije su važnije razlike između ovih definicija. Prva je u tome, što jugoslavenska deklaracija pod a) obuhvata izričito i »značajne kolekcije reprodukcija« kulturnih dobara, a druga, da ova deklaracija pod d) obuhvata još i prirodne spomenike od posebne vrijednosti. Drugo načelo (čl. 2) obavezuje Vladu, da preuzme, »u granicama mogućnosti, sve potrebne mjere predostrožnosti«, kako bi se »kulturna dobra poštedila u toku svake ratne operacije«. Uz to, da se uzdrži, »u svim granicama mogućnosti«, da nepokretna kulturna dobra »i njihove prilaze« koristi »u ciljeve koji bi ih mogli izložiti napadu«. Treće načelo (čl. 3) obavezuje Vladu, da svojim trupama izda naredbe i odgovarajuća uputstva kako bi osigurala »poštivanje kulturnih dobara bez ikakve razlike u pogledu nacionalne pripadnosti tih dobara«, te da uz postojeće domaće propise izda još i takve, »da bi spriječila svaki akt oštećivanja, pljačke i neovlaštenog otuđivanja tih dobara«.

95 Četvrto načelo (čl. 4) obavezuje Vladu, da se uzdržava od »svakog neprijateljskog akta protiv skloništa koja bude podigla jedna vlada radi zaštite pokretnih kulturnih dobara koja su ugrožena ratnim operacijama«, no, s tim, da odnosna skloništa ispunjavaju ove uvjete: a) da budu postavljena daleko od najvjerojatnijeg bojišta; daleko od svakog vjerojatnog vojnog cilja; po strani od velikih komunikacionih pute va i velikih industrijskih centara; b) da ne budu korištena, direktno ili indirektno, u vojne ciljeve; i c) da budu prijavljena generalnom direktoru UNESCO-a. Peto načelo (čl. 5) obavezuje Vladu, da bude spremna razmotriti sa svakom drugom vladom »specijalne sporazume u pogledu posebnih mjera za zaštitu izvjesnih kulturnih dobara čije je očuvanje od izvanredne važnosti za međunarodnu zajednicu«. Šestim načelom (čl. 6) Vlada izražava, kako »smatra poželjnim«, da se određeni »zaštitni znak« postavi: na skloništa (iz čl. 4), na transporte kojima će se u vrijeme rata evakuirati pokretna kulturna dobra, kao i na urbanističke cjeline, spomeničke centre i spomeničke komplekse izvan grada (čl. 1 t. c), »koji ni pod kakvim okolnostima neće služiti, direktno ili indirektno, u vojne svrhe i na čijim prilazima neće biti 95 Ova potonja izreka u tekstu »Modela« glasi: . . . »pour reprimer tout acte de pillage et de depredation de ces biens«. 352