Circulares litterae dioecesanae anno 1884 ad clerum archi-dioecesis strigoniensis a Joanne Cardinale Simor principe primate regni Hungariae et archi-episcopo dimissae
XI.
84 Nec satis erat Congregationem propagandae Christianae fidei institutam adegisse ut se rapi sineret de tribunali ad tribunal, et gravia litis iudiciique onerosi impendia subiret. Item satis non fuit immanibus eam vectigalibus solvendis subiieere, quae ferme quintam reddituum partem absorbebant, beneficentiae videlicet operibus, quibus destinata erat, subtractam. Nulla ratio habita est bonorum officiorum, quae per praeclarissimos viros praestita sunt: conatus omnes ad eiusdem conditionem cum civilem, tum oeconomicam tolerabiliorem reddendam, futiles omnino atque supervacui cesserunt; flocci ha- bita sunt argumenta invictissima exhibita in sententiis eidem favorabilibus, ac honestis profecto quibusque viris comprobatis, nulla demum reverentia habita expressae defuncti Viri praeclarissimi voluntati. Ferme dicere cogeremur, vim quamdam occultam ideo expoliaticnem Congregationis a propaganda Christiana Fide decrevisse, quod ipsa sit omnium maxime illustris Romani Pontificatus manifestatio : contraque huius extraneae vis potentiam inutiles omnino fore quotquot tum iuris tum aequitatis, quae adduci possint, rationes; supervacuae omnes animadversiones. Ad vim minuendam earum rationum, quas ante protuli, attenuendamque tam invisae expoliationis sponsionem persuadere nituntur, Congregationem Fidei Christianae propagandae nullum ex conversione, ut aiunt, bonorum suorum immobilium, per legem decreta, detrimentum subituram, quum aequivalens pecuniae summa, quae direptis bonis scilicet respondeat, exhibenda eidem sit per schedam, quae referat annui redditus titulum in magno Italici Regni libro, eiusdem Congregationis seu Collegii nomine, inscriptum ; atque ipsimet sartum tectum ius sit proprii patrimonii augendi per legatorum, si quae deinceps contigerit, acceptationem. Ad haec sophismata refutanda iuvat in primis animadvertere, interdicto Congregationi, cui a propaganda Christiana Fide nomen est, possidendi iure, iuridi- cam illius conditionem deteriorem fieri, quam quae sit cuiusque civis. Siquidem verum est proprietatis ius tutam facere autonómiám dignitatemque tueri earum personarum, quae in hominum societate constitutae sunt, quam atrox iniuria est eamdem congregationem iure ad possidendum inhabilem edicendo, atque eidem, tamquam alii superiori instituto subiectae, redditum sexto quoque mense solvere, ut qui usu rei tantum fructuque fruitur, et, aliqua etiam ratione, eleemosynae titulo ? Sed ut praeteream has moralis ordinis animadversiones, nec illud profecto verum est quod asseritur, Congregationis a propaganda Christiana fide oeconomica7ii et ut aiunt, materialem conditionem, per bonorum eiusdem immobilium conversionem, salvam fore. Quid erit de s. Congregatione cum huius annui redditus imminuti fuerint aut eorum solutio intercepta ac prorsus suspensa, quemadmodum in quibusdam aliis regionibus evenisse constat? Quis spondere poterit eosdem annuos redditus si fides publica periclitetur, aerariumve deficiat; aut immineat ancipiti fortuna bellum, aut denique quodvis aliud infortunium forte contingat, accurate atque integre solutum iri? Num e memoria excidit, nuper uno clarigationis nomine ac praetextu, ecclesiasticarum pensionum provenientium ex bonis, quae aerario publico adiudicata fuerant, solutiones a Gubernio subalpino suspensas dilatasque fuisse? Praeterea maximi momenti est hic meminisse, Congregationem propagandae
