Opinio Excelsae Regnicolaris-Deputationis motivis suffulta, pro pertractandis in consequentiam Articuli 67: 1790/1 elaboratis Systematicis Operatis Articulo 8. 1827. exmissae circa objecta Rei Literariae. / Posonii / in Typographia S. Ludovici Weber / 1831
De Scholis Vernaculis
27 §. 13. Scholae vernaculae per pagos, oppida, et urbes sparsae, peculiarem reipublicae deposcunt sollicitudinem, tum quia earundem alumni maximo solent esse numero ; tum quia aequabilis docendi methodus hic si uspiam retinenda est; tum denique quia in Ludis hisce prima educationis totius fundamenta jaciuntur, in quibus admissus error, non potest non gravissima deinceps adferre incommoda. Quare in hisce administrandis consilia eo potissimum erunt referenda, ut discendi labor pueris facilis et amoenus efficiatur, quo fiet ut paucos intra annos ad rerum complurium utilium aeque ac necessarium cognitionem perveniant, hacque ratione pro omni civium classe apta Individua praeparentur. §. 14. Atque ista cogitatio regulam subministrabit, ad quam politica scholarum harum gubernatio exigenda est. Nimirum ante omnia necessarium semper erit, ut magistri Ludis his regendis destinati praevie in Primariis aut etiam urbanis vernaculis scholis in arte ac methodo docendi recte instituantur, ac ita demum per reliquas scholas distribuantur. §. 15. Quare ad oblinendum praestitutum scopum in quovis literario Districtu vernaculis hujusmodi scholis, tam provinciales, quam locales Praesides, qui easdem peculiari sollicitudine, omnique cum exactitudine moderabuntur, proponendi sunt. §. 46. Cura haec atque sollicitudo vernaculis scholis impendenda, uti ceterorum in Districtu existentium Institutorum literariorum superior gubernatio, ad Provincialem Directorum pertinet quidem, ut tamen scholarum hoe genus cum latinis tanto arctius nectatur, munus Inspectorum cum provincialium Pro-Directorum officio ita conjungetur, ut iidem in qualibet Academia ubi sedem suam habent, tam latinis quam vernaculis cumprimis scholis intendere teneantur. Constitutiones duorum subsequorum §§-phorum tantis talibusque implexae sunt difficultatibus e quibus nemo eluctetur, tertii vero dispositiones Jurisdictionibus ipsis reservatae maneant est nccesse. Ideo Lis substituetur: §. 47. Cum autem provinciales hi scholarum vernacularum Pro-Directores ob praemissam duplicis muneris conjunctionem , curam suam immediate administrandarum in Pagis et Oppidis scholarum in se suscipere nequeant , constituendi erunt particulares harum scholarum Inspectores in Comitatibus, et quidem in majoribus pro ratione amplitudinis et numeri scholarum subinde bini etiam. Inspectores hi per Supremum Comitem Comitatus consultis Statibus et Ordinibus, in Liberis Regiis ac montanis Civitatibus per Senatum, in Districtibus separatas portas habentibus per Capitaneos aut respectivos Superiores, pari ut in Comitatibus ratione deligentur. In delectu tamen eorum peculiaris iiabenda erit illorum ratio, qui speciali in educationem tenerae Juventutis ac bonas artes feruntur studio, requisitamque literarii Systematis cognitionem habent.—Maximopere autem exoptandum foret, ut huic gerendo muneri tales admoveantur, quos iu Re literaria et educationis versatos vel probatos esse constat. Reliquae hujus Capilis ordinationes minutae sunt tantopere, ut ad praesens Operatum neutiquam pertineant, sed providae Gubernii sanctioni et vigilantiae relinquendae sint. His proinde haec erunt substituenda: §. 48. Singulis primariis Scholis vernaculis praeerit Director peculiaris, nisi in loco Gymnasium aut alia palaestra literaria adesset. 49. In introducendis vero ad Pagos scholis, ad sequentia reflectendum erit: 7*
