KOZÁKY ISTVÁN: A HALÁLTÁNCOK TÖRTÉNETE I. / Bibliotheca Humanitatis Historica - A Magyar Nemzeti Múzeum művelődéstörténeti kiadványai 1. (Budapest, 1936)

ZWEITER TEIL. Entstehungsgeschichte der Grundmotive des Totentanzes

- 94 In libello de contemptu mundi versus. Mors est venture prece nec precio fugitura ; Mors nescit iuveni parcere neque seni. Mors resecat, mors omne necat, quod in orbe creatur, Magnificos premit et modicos

: cunctis dominatur. Nobilium tenet impérium; nullum reveretur

; Tarn ducibus quam principibus communis habetur. Mors iuvenes rapit atque senes

; nullis miseretur. Ilia fremit : genus omne tremit, quod in orbe movetur. Cur igitur, qui sic moritur, vult magnificari ? Cur nimias sibi divicias petit ille parari ? Regia maiestas, omnis terrena potestas, Prosperitás absque mora, mortis dum venerit hora. Vado mori, credens per longum vivere tempus ; Forte dies hec est ultima : Vado mori. Vado mori monachus, mundi moriturus amori

; Ut moriatur homo hic michi, vado mori. fol. 125a. Omnia, que tua sunt, post mortem nil tibi prosunt

; Non dantur regni celestis premia regni. Noli per „eras, eras" longas tibi ponere metas : Nam per „eras, eras, eras" omnis consumitur etas. Qui non asuescit virtuti, dum iuvenescit, A viciis nescit divertere, quando senescit. Lege bene [et melius fac. Hierauf folgt die Anmerkung mit dem Hinweis auf die Cordialen : Multa similia pulchra metra invenies eciam in tractatu de quatuor novissimis.

1 Da unser Ziel nicht nur die wissenschaftliche Untersuchung, sondern auch eine Sammlung der einschlägigen Werke ist, folge hier eine Auswahl aus dem zweiten Teil der História Josephi. (Text nach Thilo: S. 5—61. aus 32 Kapiteln bestehend). Titel

: (Thilo : S. 3.) In Nomine Dei Unius In Sua Essentia, Et Trini In Suis Personis. HISTÓRIA MORTIS Paths nostri, saneti, senis JOSEPHI, Fabri lignarii. Benedictiones ejus et preces servent nos omnes, 0 Fratres, Amen. Die Einleitung: (Thilo: S. 5.) Fuit tota ipsius vita centum et undeeim annorum, contigitque migratio ejus ex hoc mundo vicesimo sexto (die) mensis Abib, qui respondent mensi Ab. Oratio ejus servet nos. Amen. Et quidem Dominus noster Jesus Christus ille ipse (fuit), qui retulit hanc (históriám) diseipulis suis sanetis in monte Oliveti, atque omnem laborem ejus (Josephi) et dierum ipsius consummationem. Apostoli autem saneti conservarunt hunc sermonem, et Iiteris consignatum reliquerunt in Bibliotheca Hierosolymis. Oratio eorum servet nos. Amen. Cap. XII. (S. 21.). Wie später in de rLegende dem Everyman, so wird auch hier dem Alten der nahe Tod durch einen Engel verkündet

: Contigit post haec, ut adpropinquaret rnors senis illius pii, Josephi, ipsiusque de hoc mundo exitus, more reliquorum hominum, qui huic terrae ortum debent. Atque, nutante ad interitum corpore ejus, indieavit ipsi angelus Domini jam instare mortis horam. Proinde eum timor, et ingens animi perturbatio invasit. Surgens autem, abivit Hierosolymam. 1 Wie z. B. Bibliotheque de Loches : Nr. 26. XIV. Jahrhundert: Bibl. de Marseille: Nr. 436. fol. 89 if.

; Leipzig : Univ. Bibl. Nr. 1361.; Wien: Cod. 15230, XV. Jh. ; diese Angaben liessen sich natürlich leicht vermehren. Et ingressus templum Domini, effusisque ibi coram Sanctuario preeibus, dixit

: Cap. Xlll. (S. 23—25.) Es ist das Gebet Everymans, von Gott die Gnade zu erhalten, mit dem Beistand des Engels Michael sterben zu dürfen — wie in der schon besprochenen Migne-Legende. Die Seele soll ohne Gewalt aus dem Körper scheiden und alle Dämonen sollen ferngehalten werden. „0 Deus, (qui) auetor (es) omnis solatii, Deus omnis misericordiae, et Dominus universi humani generis, Deus (inquam) animae, spiritus et corporis mei. Supplex Te venereor, o Domine et Deus mi. Si jam consummati sunt dies mei, tempusque adest, quo mihi exeundum est ex hoc mundo, mittas (quaeso mihi) Michaelem magnum, angelorum tuorum sanctorum prineipem. Maneatque mecum, ut egrediatur anima mea misera ex aerumnoso hoc corpore sine molestia, sine terrore et impatientia. Etenim ingens timor, et tristitia vehemens omnia occupat corpora in die mortis eorum

; sive mas sit, sive foemina, sive bestia, sive fera, quidquid vel humi reptat, vel in aere volitat. (s. den Dialog des Magister Polycarpus mit dem Tod.) In summa creaturae omr.es, quae (sunt) sub coelo, quibusque inest vitális spiritus, horroré concutiuntur, metu magno et lassitudine ingenti, discedentibus de corporibus suis, illarum animabus. Nunc igitur, o Domine, et Deus mi, adsit auxilio suo angelus tuus sanctus animae meae et corpori, donee a se invicem dissolventur. Neque fades angeli, mihi ad custodiam inde a formationis meae die designati, aversa sit a me. Verum praebeat se mihi itineris socium, usque dum me ad Te perduxerit. Sit vultus ejus mihi amoenus et hilaris, et comitetur me in pace. Ne autem permittas, ut (daemones) adspectu formidabiles accedant ad me in via, qua iturus sum, donee ad Te feliciter perveniam. Neque sinas, ut os

tiarii animam meam ingressu (Paradisi) prohibeant (s. die Tore der Unterwelt auf den etruskischen Fresken). Neque, detegendo delicta, me probro exponas coram tribunali Tuo terribili. Neque irruant in me leones. Neque prius submergant animam meam fluetus maris ignei, (hoc enim omnis petransire debet anima,) quam gloriam divinitatis Tuae conspexero. 0 Deus, justissime judex, qui in justitia et aequitate mortales judicabis, et retribues unicuique secundum opera ejus

; o Domine (quaeso) et Deus mi, adesto mihi misericordia Tua, et viam meam illumina, (ut pervenirem) ad Te. Tu (enim) es fons omnibus abundans bonis et gloria in aeternum. Amen". Cap. XIV. (S. 27.). Der hl. Joseph wird krank (s. auch Everyman). Factum deinde est, cum domum suam in urbe Nazareth rediit, ut morbo correptus, lecto teneretur. Atque hoc erat illud tempus, quo diem obiit, sicut destinatum est omnibus hominibus

. . . Cap. XV. (S. 29.). Der Altersstufe des Lebensrades entsprechend beschreibt Christus die Beschwerden des Alters. Tota itaque aetas patris mei, senis illius justi, centum confecit et undeeim annos, ita decernente Patre meo (coelesti). Et dies, quo deseruit anima corpus ejus, erat vigesimus sextus mensis Abib. Coepit enim jam aurum exquisitum splendorem perdere, et argentum usu deteri, intellectum innuo et scientiam ejus. Cibum quoque fastidivit et potum, atque cessavit peritia artis fabrilis lignariae, neque ejus ullam amplius rationem habuit. Contigit igitur prima luce vigesimi sexti diei (mensis) Abib, ut inquieta redderetur anima senis Josephi justi (decumbentis) in lecto suo. Quare aperuit os suum, suspiria edens, manusque suas adversus invicem collisit. Et