Bakos Katalin - Manicka Anna szerk.: Párbeszéd fekete-fehérben, Lengyel és magyar grafika 1918–1939 (MNG, Warszawa–Budapest, 2009)

II. HÁROM SZÓLAMBAN A LENGYEL ÉS MAGYAR MŰVÉSZETRŐL, MŰVÉSZETTÖRTÉNETRŐL ÉS TÖRTÉNELEMRŐL - Tokai Gábor: Lengyelország és Magyarország művészeti kapcsolatai a két világháború között

i kulturalnych

46

, zaproszenie Polek z pewnością zależało od sukcesów węgierskich artystów w Polsce, i nieprzypadkowo przypadło to na okres ożywienia kontaktów między naszymi krajami. Polscy i węgierscy artyści odnieśli także sukces na międzynarodowej wystawie o szczególnej tematyce: na otwartej wiosną 1930 roku w budapeszteńskim Salonie Narodowym Międzynarodowej Wystawie Obrazów Alpinistycznych

47

. Spośród biorących udział 13 polskich artystów większość pochodziła z Zakopanego. Częstym tematem twórczości w tym okresie był sport - jako charakterystyczny element nowoczesnego stylu życia. Centrum sportów zimowych (tu: alpinizmu) było polskie Zakopane. Należy zaznaczyć, że Zakopane również pod innym względem miało istotne znaczenie dla polskich artystów. Zachowana tu kultura ludowa stanowiła inspirację dla tworzonej przez nich sztuki narodowej. Na Węgrzech okres ten zamyka się wraz z zakończeniem II wojny światowej, a nie w 1939 roku, ponieważ historia Polski i Węgier toczyła się na różnych poziomach. Kontakty między naszymi narodami musiały ograniczyć się do pomocy uchodźcom z Polski. Rząd węgierski starał się pomóc polskim uchodźcom również na polu kultury. Dzieciom zapewnił możliwość kształcenia: oprócz istniejących 35 szkół elementarnych, na Węgrzech działało jedyne w ówczesnej Europie polskojęzyczne gimnazjum z polskim programem nauczania i blisko 500 polskich studentów studiowało na węgierskich uczelniach. Oznaką sympatii społecznych była niewielka, kilkudniowa wystawa prac uchodźców w czerwcu 1943 roku w Domu Kultury Twórczość (Alkotás Művészház) w Budapeszcie

48

. Na ekspozycji, oprócz dzieł 23 malarzy i grafików, 3 rzeźbiarzy i 2 fotografów, 67 osób zaprezentowało obiekty sztuki użytkowej i robótki ręczne

49

. Kontakty artystyczne Polski i Węgier w mało sprzyjających warunkach politycznych okresu międzywojennego ograniczały się więc głównie do określanej przez ideologię państwową wzajemnej prezentacji, jednak przejawiająca się od wieków w świadomości obu narodów sympatia rzutowała na odbiór tych wystaw i na bezpośrednie kontakty artystów. Gábor Tokai 1. Ważnym źródłem dotyczącym okresu międzywojennego jest wydany w roku 1936 dwujęzyczny, reprezentatywny album: Magyarország és Lengyelország. Magyar-lengyel kapcsolatok a történelemben, kultúrában és gazdasági téren [Węgry i Polska. Węgiersko-polskie kontakty historyczne, kulturalne i gospodarcze], pod red. węg. premiera król. w stanie spocz. K. Huszára, Budapeszt-Warszawa 1936. W odniesieniu do kontaktów historycznych zob. również odnośne fragmenty poniższych dwóch prac: K. Szokolay, Lengyelország története [Historia Polski], Budapeszt 1996; K. Kapronczay, A magyar-lengyel történelmi kapcsolatok évszázadai ]Stulecia węgiersko-polskich kontaktów historycznych], Budapeszt 2000. 0 polsko-węgierskich kontaktach politycznych w latach 30. zob.: A. Czettler, Lengyel tervek Közép-Európa újrarendezésére, és Kárpátalja visszatérése a magyar anyaországhoz 1939 márciusában [Polskie plany reorganizacji Europy Środkowej oraz powrót Rusi Zakarpackiej do ojczyzny w marcu 1939 roku], „Magyar Szemle" 2001 nr 7-8 i 9-10. 2. Choć w roku 1921 założono na Węgrzech Izbę Polsko-Węgierską, w Warszawie natomiast w roku 1923 powstała Polsko-Węgierska Izba Handlowa, a w roku 1925 doszło do podpisania porozumienia handlowego, z powodu podobnego profilu gospodarczego kontakty handlowe między dwoma krajami pozostały nieznaczne. 3. Paradoksalnie proangielską orientację węgierskiej polityki zagranicznej lat 20. właśnie za rządów Gombosa zastąpiło nastawienie proniemieckie, dlatego do zbliżenia między naszymi krajami mogło dojść dopiero po podpisaniu przez Niemcy 1 Polskę 26 stycznia 1934 roku paktu o nieagresji. 4. W polskich wyobrażeniach istniała też wizja unii między Słowacją a Polską, jednak wobec sprzeciwów węgierskich uznano historyczne roszczenia Węgier. 5. Gy. Komoróczy, A mai Lengyelország [Dzisiejsza Polska], b.m.w., 1937. 6. Prawdopodobnie działało dopiero od 1927 roku, gdyż wystawę z roku 1926 organizowało jeszcze Towarzystwo Zachęty Sztuk Pięknych. Również katalog wystawy polskiej z roku 1938 w Műcsarnok wspomina o wystawach międzynarodowych organizowanych przez Towarzystwo między rokiem 1927 a kwietniem 1938: Lengyel kiállítás a Műcsarnokban. A Műcsarnokban rendezett Modern Lengyel Művészeti kiállítás tárgymutatója [Polska wystawa w Műcsarnok. Katalog wystawy polskiej sztuki współczesnej zorganizowanej w Műcsarnok], Műcsarnok, Budapeszt, kwiecień 1938, s. 45-48. 7. B. Déry, Művészeti kiállítások külföldön az 1927. évben [Zagraniczne wystawy artystyczne w roku 1927], Warszawa, Poznań, Kraków, Wiedeń, Fiume, Budapeszt?, b.r.w., s. 6-8. 8. Informacje o węgierskich wystawach zagranicą i wystawach międzynarodowych na Węgrzech pochodzą z węgierskich czasopism artystycznych - bez zamiaru stworzenia pełnego przekroju.