Mitteilungen des Österreichischen Staatsarchivs 11. (1958)
JUHÁSZ, Koloman: Jesuiten im Banat (1718–1773). Ein Beitrag zur Kulturgeschichte des Temesvarer Banats
198 Koloman Juhász „Schismatiker“. Ihr Bischof verbot jeden Verkehr mit den Patres, doch ohne Erfolg60). Ein Kranker wollte auf keinen Fall den Trost eines Paters annehmen. Schließlich, als er seinen Tod nahen spürte, ließ er ihn zu sich rufen und konvertierte61). Ein „Arianer“ aus Siebenbürgen erzählte nach seiner Konvertierung, daß er sich ganz erleichtert fühle und wollte auch seine Frau, eine Kalvinistin, für den katholischen Glauben gewinnen62). Doch andererseits stießen die Konvertierungen auch auf manche Hindernisse. Nur zwei Auszüge blieben aus den Schriften des Wer- schetzer Verwaltungsamtes über, die darauf ein Licht werfen. Am 23. August 1727 „verordnet die Temesvarer Landes-Administration dem Oberverwalter Rössler: eine Wittib, die in Werschetz logieren soll, wo ihr Sohn Stephan bei den hiesigen (Temesvarer) PP. Jesu Christi Kloster war, da er die katholische Religion annehmen wollte, wurde er durch einen Popen und noch einen Raizen vom Kloster heimlich entimpostori primo anathema dixerit, per quam a gremio Romanae ecclesiae sunt avulsi.“ Annuae Missionis pg. 11. 60) „His et aliis intellectis Temesvariensis pseudo-episcopus acerrimus catholicorum hostis magnopere agere coepit et praesagus imminentis sectae suae ruinae, nisi efficaci medio occurratur, coacto conciliabulo omnibus popis sub poena fustigationis vetuit, ne quis eorum cum catholico sacerdote deinceps loqueretur. Sed iniquo non paretur mandate.“ Annuae Missionis pg. 11. 61) „... alias graviter aegrotus rejecit nostrum (Patrem), nibil volens audire de religione catholica; instabat noster, ut admitteretur, se nibil veile de religione, sed tantum solari et visitare aegrum promittens. Admissus demum noster aliquoties colloquio suo religioso nihil quidem de illo tempore effecit, ast ubi aeger post aliquot hebdomadas appropiare se morti sensit, saepius Patrem ilium vocitabat, ut ad se veniret, se jam veile catholicum fieri asserens, quod et factum paucis ante horam mortis.“ Annuae Missionis, pg. 41. 62) „Agmen claudit duntaxat unus ex Transsylvania oriundus Arianus annorum prope quadraginta, qui omnibus prius salvificae fidei dogmatibus im- butus, tandem etiam salutari fonté ablutus totum se quasi recens natum sentire, simul ac alleviatum esse fessus est. Imo quod plus in eo laudabile repertum fuerat, ipso statim die, quo ex sacro fonté renatus erat, zelum Domini zelare coepit, dum uxorem suam secta Calvinam his verbis affatus est: Oh dilecta Elisabetha (hoc nomen uxoris eius), vide ne diu errore Calvini moreris, verum quantocius eum ejura, salvificam fidem, quae sola et unica Romana est, amplec- tare. Quae verba, quis ab eo, nisi agnitae salvificae fidei veritas extorserit. Verum judicia Dei abyssus múlta. Ideo neo-baptizatus paucis post diebus, gravius valore ac ipse sibi mortem praesagiens, Patrem etiam de media nocte accersiri curavit ac advolanti Patri haec verba dixerit: Mi Pater dilecte, quaecunque sunt necessaria ad salutem mecum age. His Pater auditis, aegrum bono animo esse jubet, actum fidei, spei et charitatis cum eo elicit, omnibus morientium sacramentis ei providet ac ubi aegrum alterari advertit Pater ad commen- dationem animae eius se, cum adstante decumbentibus uxore convertit, sub qua commendatione, sine omni cruciatu et lucta aeger placidissime animam Creatori suo reddidit“. Annuae Missionis pg. 35 (a. 1725).