Notitia hungáriae novae historico geographica (Budapest, 2012)
Veszprém vármegye
534 COMITATUS VESPRIMIENSIS PARS GENERALIS dominabantur.1*-* Intervenerunt et Franci Caroli M. auspicio. Reducibus autem Hunnis partes has elegit Dux VerbulcziusH 1 §.II. Ex eo tempore, quod oram hanc Hunni duce Verbulczio occuparunt, erant2 Hungari semper3 regionis huius incolae. Etsi vero saepissime bellorum tam [p. 30.] frequentium vicissitudinibus turbabantur, nunquam tamen ita sunt exinaniti, quin vel manserint quidam, vel redierint iterum. Turcicis maxime bellis, eousque tantum nonnullis ex vicis4 digrediebantur, donec vel Palotae, vel Vesprimiis vel Papae etiam, atque Vason Köii6 oppugnatio durabat:7 iisdemque postea sive a Tureis, sive ab Hungaris occupatis, coloni rursus libere redire ad suos, terramque colere sunt permissi. Itaque si ullus alius Comitatus, hic inprimis8 genuina Hungarorum superbit progenie. Diffiteri quidem non possumus, esse et hic Hungaris mixtos Germanos partim, partim Slavos; sed pauci sunt ii, nonnisi hac aetate novis coloniis9 inducti. Hungaros contra et propago, et lingua et mores peculiari quadam, et praecipua orutox-Sovia regioni huic vindicat. §. III. Sunt autem Hungari Comitatus nostri10 partim nobiles, partim agrestes. Utrumque genus magnanimum11 antiquissimae stirpis.12 Nobiles13 plurimi ad primos reges referunt originem, a t q u e pollent praerogativam n o b i 1 i t a r e m . Neque in rusticis desunt familiae,14 quaeis patres, avos, proavos,16 atavosque, numerent, ac late [p. 31.] genus diffundunt.17 Audivimus certe passim narrationes temporum, et belli Turcici casus, quos incolae a maioribus traditos per manus acceperunt. Iis autem eo magis in admirationem trahebamur, quo evidentius18 cum monimentis historiarum visae sunt concordare.19 Lingua nobilibus tersa, et si20 usquam in Hungária, hic21 culta,22 gravis et venusta,23 24 eaque25 antiqua; hic totius dictionis decus; praesertim26 si27 distincte pro- nuncietur.28 Nam quod ore confusiore sunt agrestes,29 lingua eorum leporem amittit, et gratiam, tametsi non genium, q u o d in lingua30 Hungarica peculiare d°31 Procopius de bello Gothico Lib. m. et Landulphus Miscel. Lib. xvi. cap. 26. eBonfinius Dec. 1. Lib. ix. fol. 135. quam ultimam Hungarorum immigrationem in Pannoniam aliter, quam est, apud Thuroczium descriptam, legas scriptorum Rerum Hung. Tom. i. Anonymi Historia32 septem ducum cap. 46. 47. 48. sequ. p. 30. sequ.1 1Ap.85 .Verbulchius 2 add. sec. A p. 85. 3 Hungari semper Ap. 85. semper Hungari 4 A p. 86.pagis SA p. 86. Vespremii 6 Vason Köii A p. 86. Vasonkö 7 oppugnatio durabat A p. 86. oppugnabantur 8Ap. 86. in primis 9 novis coloniis A p. 86. coloniis novis 10 comitatus nostri A p. 86. nostri comitatus 11 A p. 86. add. et 12 A p. 86. gentis 13 A p. 86 add. certe 14 A p. 86. senes multi 15 A p. 86. qui 16 A p. 86. proavosque 17 numerent. ..diffundunt A p. 86. numerant iam iuvenum (?) 18 A p. 86. certius 19 historiarum.. .concordare A p. 86. doctorum videbantur esse conformes 20 corr. ex etsi 21 A p. 86. heic 22 A p. 86. sublimis 23 A p. 86. decora 24 A p. 86. add. loquutio, sonantia verba 25 A p. 86. et 26 A p. 86. add. quum interrupte 27 Ap. 86. et 28 A p. 86. proferuntur 29 A p. 86. add. eadem 30 corr. ex lingva 31 A p. 85. add. Vid. 32 corr. ex hystoria 1 Vide Anonymus 1746. pp-30-jj. Hodierni Hungari: Hungari nobiles, agrestes et alii:
