Waldstein, Francis – Kitabiel, Paul: DESCRIPTIONES ET ICONES PLANTARUM RARARIORUM HUNGARIAE VOL. 2. (1802)
XXVI per meatus fubterraneos , partim aperte aut in demifliora loca aut in mare adducitur damno irreparabili. Ex aquis etiam feceffiíTe informes tophos , polymorphos ilalactites , fpataque calcarea , quae fiifuras et hiatus faxorum oppleverunt , quae latera fpecuum veftiverunt , quae in lacubus Plitviczenfibus obvia quaeque incruftarunt , quce alveos ipfos rivorum et amnium , potiifimum ad Catarractas Szluincliiczae , PlitviczEe ac nominatorum lacuum, materie calcarea ftrayerunt, ŐÍC. vix refert monere ; cum effectus hos, pluresque alios, per decurfum notatos, ab illa caufa repetendos eífe, neino ignoret. B) Ventis, quos aut proprii montes demittunt , aut alpes vicinarum provinciarum immittunt, calorem aeftatis, fecus majorem futurum, temperari, et rigorein hyemis , alias mitiorem futurum, augeri, jam indicavimus ; hic infuper notandum venit^ illos ad denudandas rupes hucusque non parum contuliife : humum nempe fylvarum munimento non defenfam , nec irradicatis aliis ftirpibus firmatam abripiendo ; quod, cum in ipfis vallibus inter principes montium ordines , ut nobis relatum eii, non raro contingat , tanto frequentius et efficacius in latere maritimo accidere neceífum eft. C) Ignis fubterranei, inde a feculis agentis, indicia quidem praebent aquce calidae in Croatia obviae 3 fed effectus ejus violenti, quales is in fic dictis Vulcanis edere folet, nufpiam, quod fciamus , in toto hoc regno obfervanturi Potentiffimum itaque hoc agens , cui metamorphofis integrarum provinciarum debetur, vix aliquid ad formam indolemque praefentem Croatiae coniiituendam contribuiffe videtur. D) Quae opera hominum ad eamdem mutandain facta videmus, fere fequentiafunt: a) Viae publicae, potiifimum Carolina et Jofephina, juifu Imperantum , a quibus nomina gerunt , paratae 9 ad quas ftruendas valles replendae, colles et montes minores pro parte complanandi , rupesque perfringendae erant, opere ubique magno , fed praecipue in monte Pech fpectabili , qui ad longitudinem 400 orgyartim in amplam profundamque viam excifus eít. (") b) Aggeres, queis inferior pars Savi, ne in agros effundatur, coércetur. c) Canales, quibus fluviorum flexus prsefcinduntur , aquarum fluxus expeditur, exundationes praevertuntur , aut aquae ftagnantes deducuntur , május momentum eamdem in rem quondam adferent, fi rite ad finem perducti beneque confervati fuerint. d) Agrorum, vinearum hortorumque culturae hactenus plus mutationis debetur, utpote qua facies regionum hilarior , clima initius redditur. e) Plurimum autem ad Conditionem Croatiae mutandain contulit fylvarum exftirpatio feu per induftriam feil per incuriam facta , quae , ut eumdem effectum in clima exferendo atque agrorum , pratorum , vinearum , pascuorumque copiam augendo proficua fuit regno , ita vicif9 C) Engel Gcfch. des Ung. Reichsi II. 285. C") Engel L. c. 357. 35a.
