Waldstein, Francis – Kitabiel, Paul: DESCRIPTIONES ET ICONES PLANTARUM RARARIORUM HUNGARIAE VOL. 2. (1802)

XXV tum ab uno celíiITimorum montium tractu ad aliuin trajiciuntur, donec ficcis ventis alioquin ex ordine flantibus difpellantur. Atque ideo incolis Korbaviae et Liccae PliíTivicza cum Capela, et Velebich duo dracones (dváZmaja) nominantur, qui seítate omne humidum abliguriant, reliquo autem anni tempore iterum evomant. IX. CAÜSAE INDOLÍS P H Y S I C A E. A) Praeter fi tum, inter caufas, quae ad praefentem conditionem faciemque eidem inducendam contulerant primas deberi AQUIS, nullum poteft eífe dubium. Ex aquis enim depofitam atque in altiOfimos montes adgeítam fuiífe omnem materiam folidam, docet lapidum ac terrarum indoles calcarea, margacea, arenaria, <3tc., uti et ftructura ftrataria fchiftofaque. Aquis potiíTimum diruta et in praecipites petras verfa eífe montium latéra, non finunt dubitare ruinae, quae adhuc fere in annos contingunt. Aquis etiam exefas atque locis non paucis in hiatus dilatatas eífe rimas inter ítrata calcarea intercedentes, iisdemque erofa et cavernis ac meatibus perforata eífe montium interna, probat materies calcarea, quam eae continuo educere pergunt. Hinc ortas eífe demerfiones innumeras ipfasque abyffos, in quas cruíta montium aut lente fubfederat aut fubito collapfa eft, evincit earum cum cavernis ac meatibus communio aquas educens, et confirmant exempla demerfionum recens ortarum. Inde repetendam quoque eífe, quam inter montes notavimus, fcaturiginum, rivorum et ítagnorum paucitatem, quisque facile perfpicit, cum e dictis jam notum fit, aquas ubique rimas et orificia, quibus hauriantur, reperire > ut adeo non nifi paucis in locis, velut in Babino-Jezero, Babina - Loqua, palude Ternováczenfi> ubi marga rimas obítruxerat, reftagnare poífint. Quin et ubertas fcaturiginum hinc concipitur: rivuli nempe, quod alibi in fuperficie terrae contingit, in montofa Croatia per meatus fubterraneos in majores rivos amnesque abfconditos confluunt , qui demum unico paucisve orificiis toti prorumpunt. Ita et alia haud difficulter adfequimurí cur e. c. rivi et amnes copia aquarum nunc fubito exuberent , alias vero paene deficiant? cur antrum Zelena Pechina aliaque loca, maxima anni parte ficca , nonnunquam ingentem vim aquae eructent? őcc.: folum nempe, quod alibi humidi tenax hoc nonnifi lente velut per denfum íiltrum in fubjectas venas tranfudare ac deítillare finit, hic omne brevi in canales fubterraneos transmittit unde per pluvias aut liquefcentes nives fcaturigines cito augeri, et aquas locis non confuetis prorumpere, ceífante autem hac caufa brevi iterum imminui aut deficere neceffe eft: ita ergo aqu<e per lentam, fed in fecula continuatam actionem caufa exftiterunt, cur ipfse nunc fe hoc illove modo hic habeant. Per aquas etiam e montibus elutum atque eductum eífe folum, quod inferiores colles clivosque conftituit, et quod valles atque planitiem operit, demonftrat conveniens ejus cum materie montium indoles colorque, et confirmat fedimentum, quod aquae meteoricae ac íluviatiles etiamnum deferre atque deponere pergunt. Eidem igitur aquarum efficacitati praecipue adtribuenda eft fcopulorum rupiumque nuditas ac triftis facies, quam latus montium mare fpectans, atque provinciáé inter altiífimos montes interjectae exhibent, e quibus humus partim