Acta legationis cardinalis Gentilis. II. Gentilis bibornok magyarországi követségének okiratai. 1307–1311. (Budapest, 1885. Mon. Vat. Hun. I/2.)

Armis, quibus hostem peteret, nec ille aliis quam antecessores cinctus est: poenis nimirum ecclesiasticis; armis sane potentissimis, dum sagaci habilique manu vibrantur. GENTILIS SÍ quis alius hac in arte palmam praeripuit. Facta loquuntur. Quamquam nec illius quidem administratio caruit nonnullis contumaciae speciminibus. Sic e. gr. refert Benedictus episcopus Transylvaniensis: ex dioecesis suae sacerdotibus ac regularibus vix unum fuisse, qui sacrorum interdictionis rationem haberet.

1 Haec tamen pervicacia speciosam quamdam habere videbatur excusationem: sacerdotes nimirum illos, qui pias largitiones stipendiaque pro sacris administratis pensitata, unum haberent vitae tolerandae remedium, haud invitos fuisse existimando: solos insontes, ut verissime dicatur, hac poena plecti pro reis; miseram nimirum plebeculam pro effrenatis optimatibus. Alterum, quod interdictionis vim omnem adimebat, furor erat procerum impotens, qui sacerdotes anathematis ministros, vinearum et agrorum, quin et patrimoniorum suorum fructibus spoliabant, e laribus penatibusque sejiciebant, quid? quod iugulis etiam ipsis imminebant. Verumtamen GENTILIS disciplinam ecclesiasticam tam fortiter vindicabat: ut .e. gr. clerus diceceseos Quinqueecclesiensis — utut diu noctuque terroribus angeretur, GENTILIS tamen iussis, synodique Budensis placitis religiose morém gereret. IV. In hac porro effreni licentia, in his bonorum regis ac ecclesiae rapinis, in hoc furore mentis tyrannicae, Ladislaus toparcha (vajvoda) Transylvaniae, tristem profecto principatum obtinuit. Radnae fodinas argenti, provincias (comitatus) item Bistricensem, Cibiniensem et Siculam, necnon civitates Deés, Kolos et Szék, annexasque iisdem aerarii publici officinas occupavit. Invasit bona episcopi Transylvaniensis, vastavit latifundia et capituli et certe aliorum quorumdam.

2 Quanto polleret astu ac vafritie (siquidem ille technas apertae violentiae substituit) speciminis instar exhibet dolus, in detinendo Ottone Bavaro adhibitus. 1 Mon. Hung. V. II., 380. 2 Sic. e. gr. Dózsa Caroli regis cliens et sponsor 1315. conqueritur, villám Panad in provincia Aradiensi sibi hasreditate propriam, a Ladislao quondam toparcha Transylvaniae fuisse «potentialiter» ereptam. V. Monum. Andegav. I. 380.