Rationes collectorum pontificorum in Hungaria. Pápai tizedszedők számadásai. 1281–1375. (Budapest, 1887. Mon. Vat. Hun. I/1.)

ut columnis veritatis et fidei disserit, liberaliter tabularium Vaticanum patefaciendo, nóvum eisdem fontem aperit decernendo: «ut adornandis operibus historicis opportuna ex bibliotheca Vaticana pateat supellex». Apposite his una scopus et finis harum scrutationum et elucubrationum ob oculos ponitur: quam permagni referat publicae utilitati et firmae veritati occurrere arte hac historica, quae tantum habeat nobilitatis in tuenda veritate, si falsae vei ieiunae et iniuriosae narrationi opponantur assiduo et inprobo laboré erutae tabulae et diplomata, chartae et regesta, quae in sacris et penitioribus asservantur Sanctae Sedis tabulariis. Et prout palaestram hanc, summorum virorum vestigiis pressam, ecclesia vei ab initio coluit, tam sacram quam profiinam pari passu tradendo históriám, quum in nascente iam ecclesia florere haec studia coepere, oriensque et occidens eruditos in hoc genere vidit labores. Nec absque his rerum vei civicarum longo temporis intervallo notitiam congruam haberemus. Novo igitur hoc iam patefacto fonté studii históriáé merito in musaeis tabuiarii Vaticani iconi Summi Pontificis epigraphe in perpetuam rei memóriám affixum est: LEO XIII. PONT. MAX. HISTÓRIÁÉ STUDIIS CONSULENS TABULARII ARCANA RECLUSIT ANNO MDCCCLXXX. * * * His Sanctae Sedis effatis et exemplo validius iam excitati, dum conaminibus illius insistimus, nil nobis sive antiquius, sive magis faustum evenire potuit, quam his Sancti Patris votis parte quoque ex nostra, pro modulo virium, quas exiguas et tenues quidem esse sentimus, obsecundare; et istis studiis nostris nil aliud intendimus, quam testimonium depromere, etsi per commenta vulgi foedatae, inconcussae tamen veritati. Opere vero hoc cum obsequio et cultu S. Sedis caritatem quoque dulcis iungendo patriae, ultro studia haec históriáé fovere intenti, uno facto et icto taliter fcedere quasi sanctissimo, gratitudinem filialem testari posse ut in votis erat, gratulamur. Siquid enim maximé hae tabulae et literae perspicue et sollicitudinem S. Sedis et nostram in illám fidem loquuntur. Monstrant una, quomodo consociatae regnum nostrum excitarint et statuerint, firmarint et evexerint, inde ab eius ortu et primis monarchiae nostrae temporibus, inter spissas saeculorum medii aevi tenebras, barbariemque et dissidia atque contentiones populorum, nobis fidem ac lucem, humanitatem et pacem praebendo. Ut enim aliae nationes, ita et gens nostra fidem et móres doctrinam et leges, civilem et sacram hinc nacta est disciplinam, inde denique solamen et