Katolikus Főgimnázium, Kolozsvár, 1906
15 dictum est,1 Valachos ex Bulgaris ortos fuisse. Nunc seposita tan- tisper ea assertione, ostendendum est, quod etiamsi Valachi origine Romani esse concedantur; inde tarnen nullum jus Civitatis Transilvanicae ad eos derivări possit. §. 11. Dacia Trajani Patisso, seu Tibisco, montibus Car- pathicis, Hieraso, seu Prutho, et Danubio terminata, complectebatur partém hodiernae Hungáriáé, Transilvaniam, partém majorem Moldáviáé, et Transalpinam, sive Valachiam noştri temporis. Huc Trajanus, post devictos Dacos anno Christi 102. colonias de- duxit,2 et eisdem pro praesidio duas Legiones, XIII. Geminam, Piam, Fidelem, et V. Macedonicam addidit. Sed potentia Romanorum jam sub Gallieno, qui A. C. 268. caesus est, minui coepit, turbantibus Imperium Tyrannis. Postmodum Daci, et Getae cum Gothis conjuncţi Romanos, tantopere adflixerunt, ut Aurelianus Imp. Daciam Trajani reţineri posse desperans, ex ea tarn Legiones, quam colonias Romanos in Moesiam traduxerit. Hujus rei, velut aetate sua gestae gravissimus testis est Slavius Vopiscus qui in Aureliano his verbis scribit:3 4 Aurelianus vastatum Illyricum, et Moesiam videns ut has provincias conservaret, Daciam a Trajano trans Danubium provinciám constitutam provincialibus reliquit, desperans eam posse reţineri, et sub lato exerciţii, abductos ex ea populos in Moesia collocavit, appellavitque hanc suarn Daciam, quae nunc duas Moesias dividit. Soluta est igitur tune penitus in Dacia civitas Romana, nec quidquam juris populus Romanus sibi in eam reservavit: unde siqui Romani tune in Dacia restiterunt, prout quosdam ex tanta multitudine restilisse verosimile est; eos in servitutem redactos fuisse, ex eodem Vopisco patet, qui Daciam provincialibus (Dacis, Gothis, et Getis) reliefam ait: hi autem ex testimonio Jornanclis4 summám rerum potestatem illic occuparunt. Contigit haec coloniarum Romanarum in Moesiam traductio, Anno Chr. 274., adeoque Romani Daciam Trajani non possederunt aliquot saeculis, sicut Auctor L. Supp, ait; sed tantum Annis circiter 172. ab an. 102. ad 275. quum anno sequente5 Aurelianus interfectus sit. Si igitur Valachi ex coloniis Trajani suam originem ducunt: 1 Cap. 1. §. 4. 5. sequ. 2 Anno V. C. 855. Aurel. Victor in Caes. Eutropius. 3 Editionis Bipontinae Tom. 2. §. 39. in Aureliano. p. 182. Scripsit Vopiscus jussu Aureliani. 4 Jornand. Rer. Getic. L 1. c. 6. a Gibbon Tom. 2. p. bö. Petavius in Rat. Temp. Tom. 2.
