Kitaibel Paulo - Tomtsányi Adamo: Dissertatio de terrae motu in genere ac in specie Mórensi anno 1810 die 14. januarii orto (Budae, 1814)
Sectio I. De causa terrae motus in genere, ac in specie de causa motus Albensis
72 riam, effervescentia, et combustio supprimatur, aut denique via facilis pro fuga ignium, aliorumque spirituum elasticorum , e terra in auras aperiatur. yg. Haec terrae motum explicandi ratio, supponit in terrae visceribus adesse cava quaedam receptacula, coecosque meatus, in quibus aer, ac vapores rarefacti, ignesque, vim suam expansivara in terram exserant. At reipsa terram multis cavitatibus praeditam esse dubitari nequit, ipsaque directio, quarn terrae motus communiter sequi solet, meatus subterraneos, eadem directione porrectos , haud obscure indicat. Unde varietas motuum ? £o. Si ductus earum cavitatum ab imo sursum, versus terrae superficiem tendant, ut ignis, et reliquae per eum genitae substantiae elasticae, e profundo sursum, ex una cavitate in aliam, indeque in tertiam, sicque porro successive cum impetu irruere debeant, fornices earum per vices succutient, motumque tremulum terris dabunt. Si ductus fissurarum , cavitatumque serpentinus, et ad horizontéin inclinatus sit, ut ignis, aer, et vapores, per eos , quasi per plana quaedam inclinata, sursum, ac deorsum, vi sua immani ferri cogantur, jamqu3 in fornicem terrae jam in ima incurrere debeant, motum undulatorium. Si vero cuniculi hi subterranei, jam in dextram , jam sinistram flectantur, ut ignis, et reliquae substantiae elasticae, hori- zontali situ in dextrum, et sinistrum latus earum incurrant, motum quoque horizontalem causabunt. Si denique infra montem quempiam , aut urbem , jrnajor cavitas lateat, in eaque, aut ejus vicinia, tanta ignis , et aliarum elasticarum substantiarum copia enascatur, ut fornicem ejus cavitatis non solum succutere, sed et in auras excutere valeant, montem, aut urbem infelicem in eum terrae hiatum
