Kitaibel Paulo - Tomtsányi Adamo: Dissertatio de terrae motu in genere ac in specie Mórensi anno 1810 die 14. januarii orto (Budae, 1814)

Sectio I. De causa terrae motus in genere, ac in specie de causa motus Albensis

in cavitatibus, aere plenis, eveniant. Causa vero auctae hujus vis est: imo quod simultanea magis fiat totius pulveris accensio, quam si compressus sit. 2do Quod aér, per ignem repente natum, subito incalescat, majoremque elasticitatem consequatur. 3tio Quod vi ignis potenter comprimatur, dimittat- que hoc ipso compressus proprios ignes iixos, qui repente expansi augent ignis vim explosivam Gilbert Annál. Phys. V. 22. p. 114. et i35 Item 4. V. p. 388.

73. Vidimus jam vires illas multiplices, quibus natura in movenda terrae facie, vulcanorumqua phaenomenis utitur,- utpote : vim ignis subterranei, vaporum aquae, diversorum aerum, ac aliarum elasticarum substantiarum , vires hae combinatae, abunde profecto sufficiunt, ad quaevis phaenomena terrae motus, et vulcanorum producenda. Hae maximam crustam terrae, non secus ac minimam commovere possunt,- nec facile occurret circumstantia quaepiam, quae per dictas combinatas vires produci, explicarique nequeat.

Videndum jam venit igitur, qua ratione memoratis his viribus , natura in vulcanorum phae- , nomenis, et terrae motu producendo, uti soleat.

CAPUT III.

De modo, quo allatae supra vires terrae motum generant.

74. Dari in terrae sinu pyritarum martialium strata ingentia, supra ostendimus. Horum ea est in- . doles, ut si quempiam e terra eximas, et aqua perspergas, effervescat, aérem exhalet, caloremque notabilem de se concipiat. Hanc capacitatem, in terris quoque siti pyritae habent. Hinc si e mari, aut diuturnis pluviis, eluvionibusque, ad haec pyritarum strata, c^su aqua penetret, in strato hoo

per64