Kitaibel Paulo - Tomtsányi Adamo: Dissertatio de terrae motu in genere ac in specie Mórensi anno 1810 die 14. januarii orto (Budae, 1814)

Sectio I. De causa terrae motus in genere, ac in specie de causa motus Albensis

6*2

műm in subtilibus guttulis substantia quaedam fla- vescens cadebat e tubo in lagenam , aqua plenam , quae collo retortae alligata fuit. Journal der Physik B. 3. 5. p. 5o4. Eandem substantiam Clement, et Desormes via alia serius obtinuerunt, postquam per carbonum pulveres, in testaceo tubo ad candescendam adductos, vapores sulphuris in eodem tubo accensos, per eosdem candentes carbonum pulveres transire coegissent, ut scilicet ex iis, in hac caloris temperie, | sulphuris partes, unam tertiam carbonici sibi copulare possent. Gilbert Annál. der Physik V. ízj- p.öß. Substantia haec in media caloris temperie multo magis expanditur , ac aer, volatilitas ejus est ingens, jamque in 32. Reaum. ebullit Mercurio in batometro in 261 poli, consistente. Ejus vapores, majore copia gas oxy- genio copulati, incomparabiliter majore cum violentia detonant, objecta disjiciunt, quam gas ipsum oxygenium cum hydrogenio explodi solet. Nec cum hoc solo, sed et cum gas azotico, gas hydrogenio, nitroso, mixtum, accenditur, detonat, qu n tamen in reliquo dictorum aerum naturam immutet. In ipso statu stillatitio a minima scintilla galva- niana accenditur , et post deflagrationem copiam acidi sulphuris relinquit Neues allgemeines Journal der Chemie B. 2. S. 192. Annál. Ph\s. cit. V. 17. p. 111. JDetonationem hujus quoque substantia ' ad terrae motus, vulcanorurnque phaenomena multum facere, dubitare vix possumus. Cum omnia, quae ad ejus generationem requiruntur in terrae visceribus ubique- fere contineri experiamur, utpote sulphur , carbones fossiles, variaque bitumina, quae in terrae sinu orto igne, non secus ac in retorta quapiam, indictam Substantiam verti possunt; quae v ix nata dum detonat, violentos effectus ignium, vaporum , aérumque augeat est necesse.

Ca-