Kitaibel Paulo - Tomtsányi Adamo: Dissertatio de terrae motu in genere ac in specie Mórensi anno 1810 die 14. januarii orto (Budae, 1814)
Sectio I. De causa terrae motus in genere, ac in specie de causa motus Albensis
6o et Desornaes in Annál, de Chemie T. 4*. p. ist. et T,\3.p. 3oi. docuere. Obtinetur etiam memoratus híc aér inflammabitis, si Carbonas barytae , aut calcis cum carbone uratur, aut si quaevis metallorum oxyda, cum majore carbonum copia, quam pro gas acido carbonico requiratur, igne urantur, vel denique si vapores aquei, per candentem fistulam vitream, carbonum pulvere .impletam, transmittantur. Gilbert Annál. V. i3. p.99. Hae omnes conditiones ad gignendum hunc aérem in terris locum habent. Nec per solum ignem communem , sed et per electricas scintillas, gas acidum earbo- nicum, in gas oxydum carbonatum inflammabile, »na sui parte verti, Priestley, et Theod. Saussure sunt experti. Mem. de Paris. 1786. 68. Multo majori copia nasci sub terris solet gas hydrogenium. Memorabilis ab hoc est in Tran- silvania locus quidam, nomine Zúgd, in diam. g. pedum ab hominum memoria gas hydro genii ventuha emittens, quod levia corpora diflat, et le- viscintilla illico accenditur, per menses ardet, nec nisi affusa large aqua , vel concussa tellure corporibus majore superficie praeditis, extingui solet. Unde etiam terra ipsa ab incolis ardere existimatur. Hunc ipsum aérem fundunt cum aquis, balnea in Transilvania in terra Saxonum, Sede Med- gyesiensi ad Felsö-Bajom, Saxonibus Baasen , alias Kirchenbat, Valachis Bazna dicta, fundit terra etiam sicca pluribus in locis in ea balneorum vici- cinia. Nobis gas istud oxygeno , carbonicoque inquinatum gas hydrogenium videtur esse potius, quam pure gas hydrogenium (oxygenirtes Kohlen- Wassergas ) quale nempe in destillatione turfae, carbonis madidi, vel lythantracis evolvi solet. Quale item ad Pietram malam, et Vellejam in Italia e terra in auras perenni cum vento funditur, ac a levi scintilla perinde succenditur. Aérem hunc D’Volta cen-
