Kitaibel Paulo - Tomtsányi Adamo: Dissertatio de terrae motu in genere ac in specie Mórensi anno 1810 die 14. januarii orto (Budae, 1814)

Sectio I. De causa terrae motus in genere, ac in specie de causa motus Albensis

co massa haec aerem hepaticum, et odorem illius halare coepit, et si aqua calida sumpta fuit, momento incaluit, cum frigida vero non nisi post quatuor horas. Colorem postea nigrum induit, tumefactaque , in superficie induruit. Rupta demum est, ace factis rimis fundebat vapores igneos, qui attracto aere atmosphaerico illico accendebantur. Kaec deflagratio duravit horis decem , et per adspiratum gas oxygenium semper magis animabatur. Si pro mixto hoc sumantur 5o, vel 100 li-' brae ex utraque substantia , dictoque modo in massam actae, ponantur ad vas testaceum, tegantur tela, et aestate in terram defodiantur, ac demum ad unum, vel summum ad quatuor pedes terra obruantur , intra 24 horas calorem haec massa concipiet, ac in tumorem acta, post Ő-4 dies terram superincumbentem levabit, sulphureas, calidasque exhalationes evomet, ac denique in apertam flammam erumpet; qua terram concutiet, ac flavum, nigrumque pulverem , corpora colore inquinantem, late diffundet. Gehler P. IV. p 3i6.

60. Quod Lemery in parvo fecit, idem natura in magno praestare solet. Si enim aqua e mari, vel pluviis copiosius , ad stratum pyritarum martialium , ad plura saepe milliaria porrectum , deveniat, decomponentur illi , fletque fermentatio fossilis cum effervescentia , ad quos si simul accedat aér, nascetur calor vehemens. Nam gas oxyge- aium decomponetur, dimittetque liberos ignes, qui ipsam etiam succensionem causare possunt, atque ita terrae motui, vel eruptioni e vulcano initium dare.- Quod dicitur, inde verum esse probatur; Natn corpora per vulcanos ejecta, ferri indicia manifesta oculis sistunt: omnis lava hoc metallo praedita est, ipsi cineres magnete ducuntur, vitriolum martis , et aliae 'ferri mmerae, in ea comparent. Item exhalatio vulcanorum signa acidi sulphuris exD 2 hi5i