Sobieski emlékkönyv. Sobieski III. János lengyel király halálának 300. évfordulója alkalmából rendezett konferencia anyaga - Komárom-Esztergom Megyei Önkormányzat Levéltára Évkönyvei 5. (Esztergom, 1999)
Dr Lajos Szakács: Oswobodzenie Ostrzyhomia (10-28 października 1683 r.)
by udać się na zimę do Belgradu, zgromadził pod dowództwem Kara Mehmeda poważne siły. 3.2. Drugi etap walki o zamek. Przeprawa, oględziny, walka o strażnicę na górze św. Tomasza, wystawienie straży na pierwszej i na drugiej linii (19-22 października) Naoczni świadkowie dziwili się, że Turcy nie uniemożliwili stawiania mostu. W opisach historycznych przypisywano to „zastraszeniu"\ 26 Zamiast tego podpalili ostrokół na górze Św. Tomasza oraz przedmieścia. Kiedy Jan Sobieski i Karol Lotaryński ze swymi przybocznymi 19 paźdzernika rano przejechali po moście, obejrzawszy teren i podzamcze wysłali pierwsze przeprawione oddziały naprzeciw tureckim obrońcom strażnicy na górze Św. Tomasza i nakazali im ugaszenie ognia. Pułkownik Schárffenberg i jego oddział z obu zadań wywiązał się z sukcesem. W walkach na górze Św. Tomasza zabili 180 Turków, 200 wzięli do niewoli. Tak razem z Turkami wziętymi do niewoli pod Parkanami w obozie strzeżono 1400 Turków, wśród których znajdowali się wyżsi rangą oficerowi. Atak na strażnicę został uwieczniony przez ówczesnego malarza na interesującym obrazie. W międzyczasie kilka tysięcy konnych przeprawiło się przez rzekę i dowodzeni przez generała Mercy, zgodnie z wypróbowaną praktyką oblężniczą, otoczyli 27 zamek. Zdobycie góry Św. Tomasza umożliwiło przednim oddziałom konnicy zbliżenie się na odległość strzału armatniego do zamku (i do miasta) oraz do dróg wychodzących z zamku, i wystawienie straży. Drugą linię wojsk przednich te konne jednostki rozwinęły, jak sądzę, przy ujściu potoku Topelka - oznaczało to też obronę przyczółka mostowego od strony Ostrzyhomia 28 - przez jezioro Öreg, wzniesienia Kis-Strázsa-hegy i Nagy-Strázsa-hegy, potok Szentléleki, górę Látó, wystawiając wszędzie patrole, po czym ciągnęli tę linię przez dolinę Barát-kuti-patak, aż do wzniesienia Szamár-hegy, po czym zapewne zamknęli odnóża Dunaju przy wyspach Déda i Helemba. Zgodnie z harmonogramem przeprawy, 21go prawdopodobnie przeprawiły się już piechota i lekkie oddziały artyleryjskie 29 , które uzupełniły drugą linię wojsk, przez co powstało oszańcowanie dookolne, tak zwana circumvallatio. Zadaniem drugiej linii wojsk na odcinku frontu z wykopanymi rowami i wziesionymi redutami było: obserwacja zbliżającego się wroga, rozbicie jego oddziałów zaczepnych, zatrzymanie jego większych sił drużynami wydzielonymi z oblegających, ewentualnie stawienie mu czoła własnymi siłami. (Zob. załącznik nr 2) Głównodowodzący i jego sztab już 19-go wybrali najsposobniejsze miejsca do oblegania Ostrzyhomia. Musieli przy tym wziąć pod uwagę dwa ważne czynniki: po pierwsze, najwygodniejsze miejsce dla podminowania zamku i najlepszy kierunek dojścia do niego (w razie konieczności - możliwości techniczne paralel i rowów komunikacyjnych). Po drugie, biorąc pod uwagę odległość strzału armatniego dział Por. BÁNLAKY: op. cit. s. 42. Por. RÁZSÓ, GYULA (red.): A hadművészet középkori és újkori klasszikusai. Budapest, 1974, Zrínyi, s. 237. Wraz z obroną przyczółka mostowego. Zob. w tabeli typy armat 4., 7., 9., 10.
