Sobieski emlékkönyv. Sobieski III. János lengyel király halálának 300. évfordulója alkalmából rendezett konferencia anyaga - Komárom-Esztergom Megyei Önkormányzat Levéltára Évkönyvei 5. (Esztergom, 1999)
Dr Lajos Szakács: Oswobodzenie Ostrzyhomia (10-28 października 1683 r.)
kapelusz bez piór... Koń niezły, siedzenie stare,... z tym wszystkim nie wygląda jednak na kupca czy na Wiocha, ale na człowieka godnego i dobrze urodzonego. Dyskurs bardzo dobry, w czym co go tkniesz. Skromny, niewiele mówiący i zda się być właśnie poczciwy człowiek; i wojnę rozumie bardzo dobrze, i do niej się aplikuje. " 16 Wysłani pod Parkany na początku października i pobici 9-go Turcy budańscy (35000 żołnierza) wycofali się na kraj swego wilajetu. Stamtąd na rozkaz pobitego pod Wiedniem wielkiego wezyra Kara Mustafy beglerbej Kara Mehmed 12 października wysłał pod komendą anatolińskiego beglerbej a, paszy Hassana Chosineclara do zamku Ostrzyhom (Esztergom, Gran, Strygomium, Strzyhoń) transport - zapewne żywność, paszę i amunicję. Możemy przypuszczać, że przybyły też posiłki. 13 października rannych i chorych odwieziono, przeto liczbę straży, pełniącej służbę w zamku można szacować na ok. 5000 ludzi. Mieszkańcami Ostrzyhomia 17 znajdującego się od niemal 140 lat pod okupacją turecką, była prawie wyłącznie ludność mahometańska; zamieszkiwała ona dzielnicę zwaną miastem wodnym, ich liczebność szacować można na 6000 osób. Zamek zbudowany był na skale, według systemu staroszwedzkiego, z dwiema basztami. Mury otaczające miasto wzniesiono w XVI wieku, od strony Dunaju były już one cokolwiek nadkruszone. 18 Artyleria zamku składała się z 35 dział i 2 moździerzy, nie znamy typów armat tam zainstalowanych, ale - jak wiadomo - armaty tureckie w tej epoce nie ustępowały europejskim. Typy armat wyszczególnionych w załączonej tabeli znajdowały się w arsenale obu stron. 19 (Załącznik nr 1.) Poza armatami w zamku było zgromadzone ponad 1000 q prochu, około 12 000 kul armatnich, 10 000 granatów ręcznych (o takich ilościach można wnioskować na podstawie rachunków sporządzonych po zajęciu warowni). Utrzymanie zamku zależało w większym stopniu od wytrzymałości murów, niż od bojowości jego obrońców. Sobieski tak podsumowuje swoją na ten temat opinię: „Było w tej fortecy pięć tysięcy Turków, paszów dwóch [Ibrahim i Deli Bekir pasza — przypisek L. Sz], (komendantem pasza Alepu, jeden z najprzedniejszych paszów), którym wezyr do ostatniej kropli krwi zlecił obronę tej fortecy, sam uciekłszy do Budy, o co nań i ci tu, i wszyscy bardzo źli Turcy, że sam ucieka, a drugim się bić każe i o to ich ścina i traci. " 20 3. Walka o zamek 3.1. Pierwszy etap walki o zamek. Budowa mostu i działania strategiczne (10-18 października) W opisanym już, najodpowiedniejszym miejscu, 13-go rozpoczęto budowę mostu. 21 Prace związane z postawieniem mostu zajęły 6 dni. W tym samym czasie pod 16 Listy... s. 562; PETNEK.I, ÁRON: Sobieski János király levelei Magyarországról. Forrás, 1980/8. s. 90. 17 Od 23 lipca 1543 do 3 września 1595 i od 3 października 1605 do 28 października 1683. 18 Por. Dyaryusz... 24 paźdz.; CSORBA: op. cit. s. 192; BÁNLAKY: op. cit. s. 42. 19 Historia 1986, nr 3-4, s. 37. 20 Por. Listy... s. 575-578; BÁNLAKY: op. cit. s. 42; Dyaryusz... X. 15. 21 Por. CSORBA: op. cit. s. 191.
