Sobieski emlékkönyv. Sobieski III. János lengyel király halálának 300. évfordulója alkalmából rendezett konferencia anyaga - Komárom-Esztergom Megyei Önkormányzat Levéltára Évkönyvei 5. (Esztergom, 1999)
Béla Pálmány: Murzyn zrobił swoje - Murzyn może odejść! Zapomniane zakończenie triumfalnej wyprawy wojennej - droga Sobieskiego z Ostrzyhomia do Krakowa
Thökölyego i dowiedział się o tych zaszłościach. Z wielkim smutkiem przyjął wiadomość o postępku księcia kuruców, i tłumaczył go sobie rozpaczą i radą złych doradców. Stosunki pomiędzy Sobieskim a Thökölyim wraz z tym krokiem ostatecznie się zepsuły. Kochający mąż wysyłał do żony list za listem, 21 listopada pisze, opuściwszy na milę Rimaszombat w kierunku Koszyc, w nie dającym się ustalić miejscu: „w obozie pod Chaceim", 27 listopada zaś z Tornaalja (w obozie pod Torno). 17 Z ogłoszonego przez Eleka Fényes w 1851 r. spisu miejscowości znamy wydarzenia, jakie zaszły w położonej o 5 godzin drogi na zachód od Koszyc wsi Szepsi (Moldava), na poły katolickim, na poły zaś reformackim, węgierskim osiedlu o charakterze miasta polnego, siedziby drobnego przemysłu i targów: „26 listopada 1683 r. Jan Sobieski powracając z wojskami liczącymi 40 000 ludzi, tu się zatrzymał, zaś posłowie osiedli podgórskich Tokaj, Tarczal, Tállya, Mád oraz Erdőbénye zaofiarowali księciu 1000 beczek wina, byle tylko taborów swoich przez ich strony nie prowadził. " n Tak więc polne miasta podgórskie okupiły wielką ilością szczególnie lubianego przez Polaków wina szamorodni, by wojska polskie nie skierowały się w ich strony i nie chciały się tam zatrzymać na zimowe kwatery. Wojska polskie nie zostały też wpuszczone do Koszyc, kiedy zaś po 6 grudnia zwycięzca spod Wiednia wezwał do poddania się „per accordam" uważany za gniazdo kuruców Preszów, z miasta przywitano bohatera ogniem armatnim, jego żołnierzy zaś atakowali i napadali - powiedzielibyśmy dziś - metodami walki partyzanckiej. 7. Spisz pomiędzy trzema władcami Wznowione niedawno wspomnienia ówczesnego kronikarza, znanego już czytelnikom Gáspára Haina z Lewoczy, szczegółowo omawiają wydarzenia wojenne trudnego 1683 r. w Górnych Węgrzech i na rozdartym pomiędzy trzech panujących króla polskiego, Thökölyego, cesarza wiedeńskiego Spiszu. W rodzinnych stronach Thökölyego - na Spiszu - stronnicy wielmoży z Kieżmarku, panowie szlachta komitacka na czele z Janosem Görgeyem zajęli Lewoczę, a z nią niemal cały komitat, do którego należało 11 miast spiskich o specjalnym statusie. Zapamiętany przez Gáspára Haina jako próżniak i gwałtownik dowódca kuruców, Görgey, haniebnym zachowaniem, obrażaniem burmistrza i rady miejskiej zasłużył sobie na „jak najgorszą sławę". W listopadzie 1683 r. z powodu postawy miasta ściągnął doń jeszcze 300 hajduków pod komendą László Rádyego i Ádáma Rácza; w ten sposób w mieście kwaterowało już 800 kuruców, którzy narobili wiele szkód i upakarzali dumnych ze swego szczególnego statusu mieszkańców, głównie Sasów. Wieczysty urząd nadżupana komitatu oraz władzę feudała nad majątkami szepesvárskimi, do których należało także 11 pozostałych przy Węgrzech miast spiskich, 17 SOBIESKI, JAN: Listy... ss. 588-589. i 591. 18 W kwestii przeprawy przez Cisę: Magyarország történelmi kronológiája t. II, 1526-1848 op. cit.; FÉNYES, ELEK: Magyarország geographiai szótára. [Geograficzny słownik Węgier], Pest, 1851. t. IV, s. 124. [Reprint 1984] Szepsi.
