Papp Izabella: Görög kereskedők a Jászkunságban - Jász-Nagykun-Szolnok Megyei Levéltár Közleményei 6. (Szolnok, 2004)
εγκατάσταση των Εβραίων έως τα μέσα του 19 ου αιώνα. Τελικά, όμως, με την αριθμητική μείωση και την οικονομική αποδυνάμωση των Ελλήνων ήταν αναπόφευκτο να επέλθει η οικονομική αλλαγή και στην περιοχή αυτή, με αποτέλεσμα οι Εβραίοι έμποροι να πάρουν τελικά τη θέση των Ελλήνων. Οι Έλληνες που εγκαταστάθηκαν στην Ιαζυγοκουμανία είχαν με την πάροδο του χρόνου πλήρως εξουγγριστεί. Πολλοί βέβαια μετοίκησαν αλλού και κάποιες οικογένειες έσβησαν για πάντα. Όσο για τα ορατά μνημεία της εδώ παρουσίας τους, αυτά είναι σχετικά λίγα, με σημαντικότερο από όλα τον ελληνορθόδοξο ναό του Karcag. Εκτός αυτού, μερικά θρησκευτικά αντικείμενα και οι τάφοι των νεκροταφείων διατηρούν την ανάμνηση τους. Εξαιρετικά πλούσιο είναι όμως το αρχειακό υλικό, μέσα από το οποίο μπορούμε να παρακολουθήσουμε την ιστορία και τις χαρακτηριστικές δραστηριότητες τους, ενίοτε δε και τους κυριότερους σταθμούς της ατομικής πορείας κάποιων προσωπικοτήτων. Στην παρούσα εργασία ανθολογούνται οι πλούσιες γραπτές πηγές. Καταβάλλεται προσπάθεια να αναδειχθεί μέσα από τα ιστορικά τεκμήρια η πορεία που ακολούθησαν οι Έλληνες εμπορευόμενοι που είχαν φθάσει στα μέρη μας, μια πορεία που οδήγησε μέσα από διαδοχικά στάδια —από το πλανόδιο εμπόριο, την εγκατάσταση και την ενσωμάτωση στις προνομιούχες κοινότητες — έως τον πλήρη εξουγγρισμό. Θεωρούμε ότι τα διάφορα είδη πηγών παρέχουν, πέρα από την παρουσίαση των οικονομικών εξελίξεων, μια εναργή και ανθρώπινη εικόνα και των εμπλεκόμενων προσώπων. Μετά την εισαγωγική μελέτη ακολουθεί η παράθεση των πηγών. Τα τεκμήρια που κρίθηκαν τα πλέον αντιπροσωπευτικά, κατατάσσονται σε έξι κεφάλαια ως ακολούθως: Ι. Πλανόδιο εμπόριο και εγκατάσταση - Οι πρώτες δεκαετίες στη νέα πατρίδα Π. Ο όρκος πίστεως - Επαναπατρισμός ή εγκατάσταση; III. Έλληνες στις προνομιούχες κοινότητες - Πορεία προς τον εξουγγρισμό IV. Έλληνες και Εβραίοι - Αλλαγή φρουράς στην οικονομία V. Διαφυλάσσοντας την ελληνική ταυτότητα - Θρησκεία, παιδεία, πολιτισμός VI. Στο πέρας του βίου - Διαθήκες, τάφοι, επιτύμβιες επιγραφές. Η δημοσίευση πηγών, χωρίς να υποκαθιστά αυτή καθ' εαυτή μια συνθετική εργασία για τους Έλληνες εμπόρους της Ιαζυγοκουμανίας, μπορεί ωστόσο να συμβάλει στη μελλοντική συγγραφή μιας παρόμοιας μελέτης. Ευελπιστούμε ότι θα δώσει ώθηση και στη διερεύνηση του αντίστοιχου αρχειακού υλικού άλλων νομών, με προοπτική'] να επιτευχθεί κάποτε η συνολική επεξεργασία της ιστορίας του Ελληνισμού της Ουγγαρίας. Fordította: Mohay András 334
