Bél Mátyás: Heves megye ismertetése 1730–1735 - A Heves Megyei Levéltár forráskiadványai 8. (Eger, 2001)

KÜLÖNÖS RÉSZ - I. szakasz A járásokról - I. rész Heves vármegye felosztásáról - Eger

Membrum II. De processu Tibiscano Sectio I. De situ et natura processus Tibiscani §• 1. Nomen, ut apparet, ducit a situ, quod circa Tibiscum reperitur. Nam uti [hoc] flumen decurrit, ita juxta varios flexus regio inhabitatur [accolitur], longitudine milliarium plus minus octo, latitudine nunc arctiore, nunc expansiore [varia. Nam mox dilatatur, mox iterum desinit in angustias.]. Montibus caret, sed planus ubique [et apricus] est et non nisi in quibusdam ripis et salicibus sylvestris. Itaque parca lignanda facultas [lignandi haud exuberat], eademque paucis contigit, plures stipula, arundine et stercore bubulo defectum lignorum juvant. Scilicet stercus recens, quod pecora statione reliquerunt, simul congestum aequali superficie solo insternunt, et posquam paululum induruit, in crustas pares laterculis crudis dividunt, easque soli expositas eousque illic relinquunt, donec solide duratis et in crucis formám compositis et congestis lignorum loco cremare possint. [Incensae ardent commode, aluntque calorem et promovent, ideoque focis calefaciendis praecipua praestant ministeria.] Interrogati a nobis, cur non huic necessitati silvarum positione subveniant, responderunt se incertos mansionis, iis, a quibus exire cogerentur, ministrare sylvas nolle, et tametsi diutius, quam sperarent, loco eodem manerent, verendum esse, ne regionis silvis aucta census etiam regius augeretur, ipsique sylvas dominis deberent relinquere. Vagus enim populus est et mox hue, mox illuc remigrare pronus, idemque modico aliquo rumore hostis vel domini serveritate permotus mutat sedes, desertisque domibus alibi alias struit. [Liber enim maximam partem populus est et qui terram insidet non coactus, sed pro censu annuo. Itaque dum supra, quam conduxerat, foenerare locum cogitur, migrat, utque habet a dominio ita obedit, tuguriaque vel mutat, vel retinet. Atque hoc maximum ejus detrimentum est quod modica domini severitate, modicoque quovis belli rumore motus illico de fuga meditatur relictisque domo et reliqua supellectile, quam hueusque moleste satis comparaverat, rursum ubi aliorsum delatus est aliarum comparandarum molestiis involvatur. Hoc enim migrandi modo sedem mutat, non miserias, immo saepe in majores incidit oscitando. Nam quod loco alio indipiscitur, alio perdit.] Itaque summa paupertate pressus nec sibi, nec domino territorii, neque regi ipsi praestare, quod par est potest [quod juris est possunt]. Solum quidem virtute pollet, quippe pullum, pingue et resolutum fertilitate rerum omnium, quas posueris, luxuriat, neque tantam [majorem] poscit industriam, quin una levi conversione subactum sine sterculis auxilio semina omnis generis ferat. Quo circa olim densissime habitabatur, singulorum milliarium interstitio hinc terna, illinc quaterna et alibi vicissim plura rudera vicorum, vulgo praedia conspeximus templorum tantum parietinis restantibus. Ea vero innuebant vicos omnes, licet tam 156