A Győri Püspökség Körlevelei, 1886
Tartalomjegyzék
65 Ue. Ι2Ξ. ·. < Probe novit Honorabilis Clerus Dioecesis nostrae, vertente hoc anno recoli bissecularem memoriam gloriosae victoriae die 2-a Septembris a. 1686. de tureis reportatae, quae Metropolim patriae nostrae Budam a jugo hostis orientalis liberando sensim totum regnum libertati asseruit, innumerisque malis finem, feliciori autem aevo initium fecit. Loquor ad eos, qui suae patriae históriám bene noscunt. Non est itaque opus prolixa narratione exponere calamitates, quae post infaustam ad Mohács cladem patriam nostram adflixerunt. Sufficiet paucis tantum verbis in memoriam revocare principales causas ruinae nostrae. Kegnum Hungáriáé turearum invasione, perniciosa nonnullorum ad coronam regni aspirantium ambitione, novatorum in re religionis moliminibus, concivium denique mutuis odiis versum est in latissimum eumque lugubrem belli campum, in quo non uno alterove anno aut decenniis, verum duobus ferme seculis nefarius sem et mutuo impetentium furor ima summis miscuit. Maxima pars regni hujus sensim subjecta est tureis et principibus eorum clientibus ita, ut legitimum regem jam vix ultra 10 Comitatus venerarentur. Incolarum millia et millia in compedibus fuere e regno extracta, in turearum ditione durissimae servituti subjecta, pecudum more vendita, adflicta. Plurimi non tantum patriam, verum etiam religionem mutare coacti, mortificati tota die, facti sicut oves occisionis. 1) Caeteri domi multiformi exactioni expositi, injuriis saturati. Scholae et claustra eversa, templa exusta, alia ruinae relicta, alia a novatoribus occupata. Dioeceses plures olim florentissimae vel penitus exstinctae, vel miserum in modum adtritae, in partibus infidelium jam de solo nomine notae,2) in quibus solatia religionis dispersis fidelibus familia S. Francisci ') In hoc erant tureae, ut mancipia christiana numero quam maximo conquirerent et abigerent. His repleverunt ditiones suas opera eorum in oeconomia usuri; e pueris abductis et educatis formata militia turcica ; mulieribus ac puellis gynaecea repleta. Seculo XVI-o nondum elapso jam fere ad dimidium millionem ascendit abductorum numerus, quae summa subsequo tempore ingenti in ratione aucta est ita, ut regnum ferme incolis orbatum maneret. Toifel in novissimo suo opere „Die Türken vor Wien“ Pragae anno 1883. edito pagina 539. fide manuscriptorum antiquorum asserit, tempore ultimae invasionis a. 1683. in Hungária regali 871, in Austria 4092 loca fuisse a tureis incendio deleta, et in captivitatem abductos viros 6040, mulieres 11,215, puellas 14,922, proles utriusque sexus 26,093. 2) Testes sunt historiae Dioecesium Bosnensis, Syrmienais, Csanádiensis, Colocensis, Quinqueecclesiensis, Veszprimiensis, Magnovaradinensis etc. Quantopere adtrita fuerat Strigoniensis, indigitat Ignatius Acsády in suo opere „Magyarország Budavár visszafoglalása korában. Budapest, 1886.“ pag. 39. „A nagy esztergomi érseki megyében ezernél több protestáns község volt, mig a katholikus plébániák száma 220—300-ra apadt“ ; et pagina 42. „A roppant terjedelmű, öt vármegyét átölelő váczi püspökség egész területén 1675-ben összesen valami 13,000 katholikus hivő élt hetvenliárom faluban szétszórva, ellenben a protestáns eklezsiák száma jóval meghaladta a hatvanat.“ Nr. 2280. Bissecularis memoria recuperatae a tureis arcis Budae. 14
