Református főgimnázium, Debrecen, 1854
cidisse olim scholasticum accepimus, quem illud Virgilii: sylveslrem temii Musam medilavis avena: ila interpretatum fuisse ferunt: Musam, i. e. personam ipsam Musae deae sylveslris lenui, i. e. cepi — inter cepi; meditaris? i. e. anne putas, anne coniicis quomodo? avena, i. e. edulio avenae quasi quodam genere cupedíae allecfara, deceptam ac inescatam. — Ilem illud Ovidii: Haesurum iugulo iam puto iamque meo: ita reddidisse: Haesurum — hominem nempe huius nominis interficiam, iamque stat sententia, iamque ad patrandum facinus eo, prcíiciscor. — Plura ad memóriám nostram et experientia noslra collecta huiusmodi exempla risui exponere, et toedium legenti facessere ullro abstinemus. — Még egy ily kimutata'st közlünk a' máiusi jegyzőkönyvből (Protoc. X. 5. b.) In explicandis auctoribus latinis exercita est, — ut iam supra (Cf. protoc. VI. 4. 6.) indicavimus — etiam combi na tio sive methodus combinativa. — Ac per combinatinem hanc nequaquam hoc loco plurium inter se lingvarum comparationem, earum inter se aut in derivationibus etymologicis, aut constructionibus grammaticis, aut denique plurimarum vocum significationibus convenientiam aut divergentiam quaesitam intelligi volumus — quamquam ne hanc quidem, ut certissimam philologiae studiosis celerrime proficiendi viam pro angustis adhuc nostrae et nostrorum discipulorum in latino graeco et germanico eruditionis finibus, ubi potuimus intermiltendam duximus: sed nostra, quam nunc describere conamur combinatio est dumtaxat ad res in eodem aut pluribus scriptoribus qui leguntur aut iam lecti sunt obvias, adeoque discipulis iam notas interdum respiciendi et indígitandi consvetudo, quotiescunque rerum vocum ttut descriptionum inlerpretalio istam repetendi, comparandi conciliandi necessitatem explicantibus nobis imponeret. Ex hac combinatione non nihil solidi aut bonae frugis domum e scholis reporta'ur, si ea cum certis cautionibus contingat, si iustis iisque arctis limltibus circumscribatur. Quare id agat magister ut quanlitati rerum iam antea lectarum et perlractatarum eadem attemperetur, nec exaggerata rerum farragine ingenia torqueanlur potius quam delectentur. — Caveat ne in res extra scientiam discipulorum positas nimia docendi intemperantia abreptus excurrat, neve singula quaeque copiose coliigere et enucleare sic studeat ut nihil praeterea dicendum aut cogitandum superet. Caveat ne combinatio cum multa tergiversatione cum multo temporis dispendio ita fiat, ut dispersae delassataeque altenlionis potius quam ditati nova rerum cognitione ingenii, aut nauseae toediive potius quam iucunditatis causa sit; quin imo post factam comparationem eo unde digressus est reverti illico festinet, neve semitam quae percurrenda est, factis in avia excursionibus aberret. — Verbo: ita hoc qnoque intuitu modum et cerlos fines stabilire et médium beatus retinere sciat ut nec superflua et e longinquo in speciem lanlum ac ostentationem petita accumulet, nec effusionem prolixiorem vitalurus vei maximé necessaria silentio supprimat, quin imo sic ea, quae iam in memóriám — thesaurum omnium rerum — recondita sunt repetát, et renovata recordatione recolat, ut ea nulla unquam amplius vetustate obliterentur aut memória excidant. Ac combinatio quidem tali modo insiituta dici non potest quantum utilitatis quantum voluptatis attentis explicationi animis pariat. Uberrimum hanc este styli poliendi fontcm nemo inficias ibit — cum ad expressiones auctorum classicorum nos ipsos exerceamus, et ad exprimendas res in cogitationibus nostris obvias aut iisdemverbisquibusauctoresusi, si optima iam iidem occupaverint aut imitando ad eorum formám quam maximé lectis et idoneis, et cuiusque rei maximé propriis uti consvescamus — adeoque maximam imitandi veteres et stylum eorum appropriandi copiam et occasionem nobis pátere.
