Református főgimnázium, Debrecen, 1854

5 est — quamquam obviae in eo saluberrimae inviationes non omninn noslris hominibus ignolae, nec prorsus huc dum intenlalae fuerint: illud tamen sedulo prae oculis habetur, ac cavetur ne minima — si qua id fieri possit — ab iis digressio aul aberratio conlingat. Quo successu fuluro divinare nondum licet. Eorum, quae in Rescriplo laudato agenda injunguntur, quae pars quem et qualem evenlum sit habitara, suo lempore, cum omnia ad praxim revocata suo quaeque fini responsura sunt, indicabilur: nunc cerle dalur opera ut ad stylum naevis saltem grammaticis purum et —- qua id fieri potest limatissimum oblinendum omnes modi soliti, omnia quae opportunissima videntur et coniectantur excolendi styli média jam in classibus inferioris gymnasii lenten'ur ac accommodentur; in superioribus vero classibus idem non tantum frequenti auctorum lectione, sed el instiluenda e vernaculo in peregrinum versione, pensis denique ac variis exerciliis extemporalibus et hebdomadalibus, componendi generibus perpoliatur, ad pleniorem successive perfeclionem deducalur, et pro mensura classium (gradus eliam usilalo nomine vocantur) major semper vim ac indolem latinae eloquentiae p^r.-piciendi capacilas (Entwurf§. §. 25. 26.) oblineatur, et cultura styli omnino promovealur. A

1 februarhavi jegyzőkönyvbe pedig annak 7. sz. szinte b) betűje alatt az ugyan ezen nyelv tanitása módját kimutató következő czikk iktattatott bé: Si proíectus in lingva latina quaeratur: pr'usquam ad quaeslionem quid et quantum responderetur, ut praescriplo alti ministeriilis Decreli (ddto 31. Januarii 1854 144

9/, 3

3 ) qua potuimus satisfacere voluisse, et proinissum (Cf. Prolocoll. VI. 2. 6.) íideliler servasse videamur, de etymologica sive analylica vocabulorum latinorum explicatione. qua in pertractandis auctoribus classicis usi sumus quaedam praemiltere non a re alienum esse duximus. Quamquam ista huiusmodi inlerpretalio, cum discipulus in recessu domestico se iam rile praeparaverit, et regularum synlaclicarum, ex dispositione alti Decr. ministerialis (ddto 11 Mártii 185 4. 40

0 '/^e) maximam pirtem iam peritum esse ipsum oporluerit, ab omni prolixiore excursione, quantum id fieri potest, remota, et iniuilu temporis pro lucro ponendi properafa, ac quasi cursoria essa debeat: occurrunt lamen vei circi vocabula singularia res, quae si explanatae enucleataeque non fuerint, multum accuratae inlerpretationi delralietur, quasve adeo industria fidi magistri silenlio praeleriri haudquaquam patietur. Itaque a) Rariora vocabula etiamsi auxilio lexici aut via quoquo modo factae praeparationis domesticae auditoribus quadamtenus iam nóta fuerint omitti ac sileri non debent; eorum non tanlum themala excutiendu ac in memóriám revocanda, sed et propria ac inprimis textui et sensui totius sententiae apprime convenieníissiina significalio accurale constituenda est. Tale illud est in ipso slatim limine Metamorphosium Ovidii (ad Ovidium unicum nostras exemplorum citationes hac vice, ut manualem semeslri proximo in Clas. V. auclorern, restringemus) aspirate; tale illud deducite si cum apposito nomine carmen coniunctum verti ac eloculioni hungarorum idonea significalione exprimi debeat; et caetera permulta. b) Syntaxes minus frequenles aut prorsus inauditae aul si iam cognilae olim sed oblivione obliteratae, aut repetendae, aut de integro addiscendae. Cum enim adiectivorum plurium, verborum, comparativorum elcaet. ea sit indoles, ut alium in lalino alium in hungarico sibimet casum adsciscant: sponle sua sequitur casum in textu obvium eodem inter vertendum casu reddi minimé posse, et ab etymologia necessario recedendum esse. Sic in sentenliis: dignos et Apolline erines,... rudibusque simill ima signis, solum hoc tibi nale negarem, — aut cum syntaxis infinitivi et quodam modo etiam participiorum hungaris aut ignota aut inusitala sit — in huiusmodi sentenliis signa dedi venisse deum,.... poenituit iurasse patrem et caet. vocabula singulasia, quamvis eorum significalio nóta sit, peculiari egent inlerprelatione.