ARHIVSKI VJESNIK 28. (ZAGREB, 1986.)

Strana - 216

Vijesti. Arhivski vjesnik, 28/1985. str. 213—218. 85 GODIŠNJICA ARHIVA SRBIJE Svaka obljetnica u nas više se ne prima kao nešto što se obavezno mora proslaviti, točnije rečeno — što treba pošto-poto obilježiti. Zbog toga — odmah u početku — treba naglasiti da upozoravanje na jednu godišnjicu u SR Srbiji ima za cilj da naglasi značenje događaja koji se zbio na prijelomu stoljeća i nije imao samo prigodni značaj; baš obratno: na početku najburnijega vijeka u viišetisućljetnom hodu čovječanstva Srbija je krenula u organiziranu zaštitu rukopisne, točnije rečeno arhivske baštine naroda i narodnosti tadašnjega teritorija Kraljevine Srbije. Tada je, naime, osnovana Državna arhiva Srbije. Time je započeto razdoblje u kulturnom i naučnom životu Srbije jedinstveno u tom dijelu jugoslavenskih zemalja. Međutim, nastojanje da se u Srbiji formira arhiv potječe od Društva srbske slovesnosti još iz 1846. godine. No, tek je 1898. god. Narodna skupština Kraljevine Srbije Zakonom o Državnoj arhivi u Beogradu omogućila 1900. god. početak rada sadašnjeg Arhiva Srbije (sve do 1926, kada je osnovana Državna arhiva u Novom Sadu, jedina je arhivska institucija općeg tipa na području koje danas pokriva SR Srbija). »Knjaževska kancelarija« i »Popečiteljstvo inostranih dela« bili su prvi fondovi novoosnovane Državne arhive. Između dva svjetska rata ta ustanova brinula se i o građi centralnih organa Kraljevine SHS odnosno Jugoslavije. Treba naglasiti da je 1928. upravo za Arhiv podignuta zgrada, ali i to da su oba svjetska oružana sukoba nanijela znatne štete Arhivu Srbije jer je okupator — jednostavno — opljačkao dio njegovih spremišta, štoviše, za vrijeme posljednjeg rata, Arhiv je bio iseljen iz zgrade i njegov rad onemogućen. Njegov rad je obnovljen 1944, pa do 1947. obavlja i poslove centralnog jugoslavenskog arhiva. God. 1948. osnovano je još 16 arhivskih centara i to u Beogradu, Valjevu, Vranju, Zaječaru, Kragujevcu, Kruševcu, Leskovcu, Nišu, Novom Pazaru, Piro tu, Požarevcu, Prokuplju, Svetozarevu, Titovu Uzicu, Čačku i Šapcu. Danas — pored Arhiva Srbije — u SR Srbiji (bez AP Kosova i AP Vojvodine) djeluje 15 historijskih regionalnih arhiva i jedan općinski. S Arhivom Srbije se integrirao Zadružni arhiv (1963) i Arhiv Instituta za historiju radničkog pokreta Srbije (1969). God. 1961. Državna arhiva NRS postaje republički, a 1967. i matični republički arhiv. God. 1958. osniva svoj Informativni centar. Od 1953, pri Arhivu djeluje poseban Tečaj za arhivske radnike. God. 1975. Predsjednik Republike odlikovao je Arhiv Srbije s Ordenom zasluga za narod sa zlatnom zvezdom. Činjenica jeste da su pobjedonosni završetak NOR-a i socijalističke revolucije bitno utjecali na razvoj arhivske službe cijele Srbije, pa tako i na Arhiv Srbije kao njezin integralni dio. Od 1945. god. do danas stvorena je široka arhivska mreža koju u SRS sačinjavaju Arhiv SR Srbije u Beogradu, pokrajin216