ARHIVSKI VJESNIK 10. (ZAGREB, 1967.)

Strana - 261

ljeni, sistematizirani i vođeni novinski arhivi jesu ključevi svoje epohe. Njima se koriste ne samo historičari nego i druge profesije, ali oni u prvom redu služe samim redakcijama za tekući rad. Pored svih razlika u prirodi i vrijednosti građe novinski arhivi očito imaju istu funkciju kao i »klasični« arhivi. Oni su također svojevrsni magazini informacija koje se skupljaju, sređuju i daju na upotrebu. Nema bitne razlike u radu onih 68 »Spiegelovih« arhivista i njihovih kolega u državnim arhivima. U vezi s naučnim profilom arhivista diskusija je ukazala na određeno dvojstvo tog poziva. Ranije je arhivist bez muke ujedinjavao u sebi sređivača i popisivača s istraživačem i publicistom. Danas on sve teže dospijeva da se bavi istraživanjem i publiciranjem, osobito novije građe. Neki su predlagali da arhivisti svake pete godine dobiju naučni dopust od jedne godine da bi se mogli posvetiti izvršenju nekog istraživačkog zadatka. I u interesu popularizacije arhiva trebalo bi u kadrovskoj politici više pažnje posvetiti mlađim snagama koje bi se angažirano bavile problematikom novije građe. Tendencija da se rad arhivista usredotočuje na staru građu i na samo evidentiranje šteti popularnosti arhiva, dok istraživački sposobne i perspektivne kadrove apsorbiraju instituti, fakulteti ili privreda. Unutarnja napetost između administrativnih zadataka i želja nauke, pitanje profesionalnog prestiža i vrednovanja arhivističke profesije u modernom društvu — to bi bili razlozi zbog kojih arhivisti danas razmišljaju o svom stručnom profilu. Taj profil ima i svoju historiju: polovicom XVIII st. tražilo se od arhivara da se upozna s arhivom, da se brine za čuvanje građe, sređuje preuzetu građu i popunjava odgovarajuće registre, da na zahtjev podnosi izvještaje i pri tom »budnim okom pazi na prava svoga gospodara«; da posuđuje građu samo na zapovijed i uz dopuštenje svoga gospodara, a da sam »ništa ne upotrijebi u privatne svrhe«. Mora poznavati historiju, diplomatiku i državno uređenje, odlikovati se radinošću, strpljivošću i ljubavlju prema samoći, diskreciji i vjernosti

... Istodobno s tom predodžbom o arhivaru kao o pravno obrazovanom administrativcu koji radi isključivo na očuvanju prava apsolutitičkog vladara, javlia se i tip arhivara historičara, doduše, najčešće službenog historičara koji radi po nalogu ili narudžbi. Dok su se ranije spominjali za historiju nezainteresirani arhivisti, koji »čuvaju ključeve raja, a sami u nj ne ulaze«, sad se javljaju arhivari »s nezasitnom sklonošću k pisanju historije«: oni se svojim položajem u arhivu koriste kao mogućnošću neograničenog pristupa građi i kao bazom za svoj publicistički rad. Teoretski se, istina, još u početku XIX st. arhivar smatra osobom kojoj se povjerava sređivanje i čuvanje »javnih svjedočanstava o najsvetijim pravima države«, pod zakletvom na vjernost i čuvanje tajne. U praksi, međutim, arhivar postaje enciklopedijski obrazovano lice, koje osim diplomatike mora poznavati državno, civilno, krivično, ratno i lensko pravo, zatim policüske propise i ekonomiku. Iako je društvo i nadalje slabo honoriralo te kvalitete i cjelokupni rad arhivara, u XIX st. nameću se arhivima vrlo visoki ideali: oni moraju biti općekorisne ustanove, koliko god to dopuštaju viši državni obziri. Rad u arhivima počinje se shvaćati kao naučna djelatnost, i oni se sve više povezuju s univerzitetima i akademijama. Arhivari se natječu u naučnom radu s univerzitetskim profesorima, a arhivska je služba često spajana s profesurom na univerzitetu. Ova tiha naučna idila u arhivima počinje se gubiti krajem XIX st. Novi zadaci svaljuju se na arhivara, i on počinje zaostajati u naučnom pogledu za svojim univerzitetskim kolegama. Arhiv prestaje privlačiti darovite istraživače, i tako nivo još više opada. Uporedo s time jača obilježje arhiva kao administrativnih ustanova. Slični problemi tište arhiviste i danas: slab socijalni prestiž, inferiornost u odnosu na univerzitete, nepovoljni uvjeti za naučni rad, opadanje nivoa kadrova. Više nego što se bave historijom, arhivisti danas služe historiji. U modernim masovnim registraturama mnogi vide grobare naučnog rada u arhi261