ARHIVSKI VJESNIK 3. (ZAGREB, 1960.)

Strana - 438

S tim u vezi je i pitanje tzv. »redanja činjenica«, tj. pojava niza pisaca u našoj historiografiji koji su potpuno izučili »ceh«, a koji sabiru činjenice, često i vrlo brojne, zatim ih prepričaju pa to objavljuju kao »naučne« radove držeći se principa: glavno je da se čovjek »javi« u svakom svesku što većeg broja publikacija. Autor opravdano podvrgava kritici »redanje činjenica« ... »kao da same činjenice mogu svojim povezivanjem davati naučna rješenja« (str. 70), a jednako i na drugom mjestu (str. 88), gdje je riječ o stvaranju historijske sinteze, potvrđuje: »Stihijnog izrastanja istoriske sinteze iz amorfne mase činjenica i podataka ne može biti, do sinteze dovodi samo proces rada podvrgnut zakonitostima istoriskog saznanja koje su poznate i iz drugih društvenih nauka«. Prema tome trebalo bi zaista da naša nova naučna kritika na konkretnim primjerima što češće i bolje ukazuje na to što zapravo znači »izučiti ceh« u historijskoj nauci. Svoja izlaganja o teoriji distance autor pravilno povezuje (str. 32. i slijed.) s organizacionim pitanjima. On se naime osvrće na one koji se izgovaraju ... da treba strpljivije očekivati rezultate istoriske nauke, jer se oni ne mogu dati u kratkom vremenu, posebno u uslovima idejnog preobražaja koji je.nauci postavio veće zahtjeve i odgovornije zadatke« i postavlja pitanje: »da li je samo vreme dovoljan činilac da se dođe do novih i potrebnih rezultata ili je ono činilac samo tada ako se pravovremeno zasnuje takav sistem izučavanja koji otvara određenije perspektive naučnom razvitku i obećava konkretne rezultate u bližoj budućnosti«. Tome autor dodaje (str. 33) sasvim umjesnu konstataciju: »Ne bi se otišlo daleko od istine ako bi se istaklo da je pozivanje na vrijeme, na potrebu strpljenja u naučnom radu, često pokušaj da se otklone prigovori u pogledu izbora naučne problematike ili pak načina njenog rešavanja, pokušaj da se izvesni napori usmereni na dalju primenu klasičnih metoda buržoaske nauke opravdaju koristima za neki budući rad, kao njegova pripremna etapa«. Mi bismo ovome dodali da je faktički i te kako postojala i još postoji tendencija nekih starijih, a i mlađih, kadrova u našoj historijskoj nauci da uporno zadrže stari naslijeđeni, i davno zastarjeli, sistem rada te da prema takvim tendencijama nije bilo sa strane progresivnih snaga dovoljno organiziranog ni odlučnog otpora i borbe. Ukratko, i poslije oslobođenja zemlje 1945. godine mnogo smo zanemarili organizacione uslove neophodne za pravilan i sve uspješniji razvoj historijske nauke. To osobito vrijedi i za situaciju u NR Hrvatskoj. I najsumarnija analiza stanja postojećih historijskih instituta, kao osnovnih naučnoistraživačkih jedinica, i viših organizacionih formi za koordinaciju istraživanja i objedinjavanja perspektivnih planova to nesumnjivo i nepobitno dokazuje. Dakle, krajnje je vrijeme da pokrenemo živu diskusiju o ovim organizacionim uslovima, da fiksiramo neposredna i perspektivna rješenja i da ih što prije realiziramo. Na ovome je bitno zainteresirana i naša arhivska služba, jer bez spomenutih rješenja ni ona ne može da se pravilno usmjeri kako u mnogim važnim organizacionim pitanjima, tako ni u postavljanju najefikasnije i dugoročnije politike sređivanja arhivskih fondova. Na temu organizacionih uslova autor i na drugom mjestu (str. 27—28) vrlo dobro precizira: »U sistemu naših naučnih ustanova postoji niz ustanova koje su nasleđene zajedno sa svojim kadrovima i problematikom kojom su se bavili. Ne samo što su te ustanove i kadrovi nastavili da rade po starom sistemu i na davno odabranoj problematici

. istoriskih istraživanja, već se i danas uglavnom pojavljuju sa .rezultatima koje su ranije postigli, objav— 438 —