ARHIVSKI VJESNIK 2. (ZAGREB, 1959.)

Strana - 394

• Le cooperative non sono utili soltanto per chi ha famiglia ma per tutti coloro che pensano bene per 1' umanità e cercano sottrarsi dallo sf rutamento dei cattivi padroni. Tutte le altre cooperative che non sono impiantate con questi principi devono crollare, perchè abusi ed errori non sono evitati. Ulteriori spiegazioni minute si può avere dai fiduciari del Comita'to promotore. 50 copie avvisi grandi costò corone 20; 2000 copie della presente costano corone 40; vendendole a centesimi 4 si potrebbe ricavare utile netto 20 corone, le quali potrebbero essere messe a fondo cooperative. U Comitato promotore. Presidiami spisi Namjesnistva: E XI/2, 1, br.*0031, 177, 1291, 3078, 3538, 3565, 3737, 3857, 1903. i 5978 iz 1904. Štampe 1903. 3 komada. AKTIVNOST SOCIJALISTA U SPLITU I ZADRU U TOKU 1904. Namjesništvo traži od Kotarskog poglavarstva u Splitu izvještaj o konferencijama, koje je tamo održao talijanski socijalista Josip Mastrolonardo, a o kojima piše »II Lavoratore« organ »Talijanske jadranske sekcije Socijaldemokratske stranke Austrije« (Trst, 1904. br. 823 od 3/III). Uz ovaj spis (br. 1228) nema odgovora Kotarskog poglavarstva u Splitu, već samo vijest iz Splita u gore navedenom listu.Prema toj vijesti, koju u cijelosti donosimo, Mastrolonardo je boravio u Splitu preko dva mjeseca i održao ciklus predavanja o socijalizmu. Prema pisanju lista »Socijalista« (Split, 1904. br. 1 "od 13/1) prva potrošačka radnička zadruga u Splitu imala se osnovati početkom marta 1904. Vjerojatno, je tada i osnovana. U prvoj polovici 1905. ona je već prestala postojati. S time u vezi Korać kaže, da je radnički pokret u Dalmaciji »dotukla propast radničke konzumne zadruge u Splitu, koja je bila u prvom naletu osnovana, ispočetka lijepo napredovala, a potom pala pod stečaj.« (V. Korać: Povijest radničkog pokreta u Hrvatskoj i Slavoniji — Knjiga treća str. 350— 357. Zagreb 1933.). Donosimo prepis štampanog pravilnika ove zadruge, kome nedostaje uobičajena formula Namjesništva o odobrenju postojanja. Uz ovaj pravilnik donosimo i štampani poziv likvidatora zadruge Marka Roje upućen članovima zadruge radi pokrića deficita. Antun Balanza, Josip Bilušić i Vjekoslav Koludrić podnijeli su molbu Namjesništvu (7. juna 1904.), da odobri statut društva: »Sedi riunite« (Sjedinjena društva) sa sjedištem u Zadru. Namjesništvo je molbu odbilo s obrazloženjem, da prema statutu društvo ima namjeru održavati javne skupove i večernje zabave uz naplatu ulaznica. Time bi društvo ostvarilo izvjesnu dobit, a to se protivi zakonu o društvima iz 1867. U vezi s osnivanjem ovoga društva treba napomenuti slijedeće: 1) Balanza je u januaru 1904. bio isključen iz socijalističke organizacije u Dalmaciji »jer se je okrivio falsificiranjem pisma i nepoštenim djelima« (»Socijalista« — Split, 1904. br. 1 od 13/1). 2) Prema pismu nađenom kod radnika Schneidera (vidi dokument br. 17186 od 20. decembra 1903.), kao i prema jednom oglasu, kojim se radnici — 394 —