ARHIVSKI VJESNIK 2. (ZAGREB, 1959.)

Strana - 395

pozivaju na upis u kooperativu (vidi posljednji dokument u poglavlju: Aktivnost socijalista u Zadru u toku 1903.) ovo je društvo već u toku 1903. djelovalo u Zadru, vjerojatno pošto je prestalo postojati društvo: »Federazione fra lavoratori e lavoratrici« (4. Oktobra 1903. o čemu vidi: Dodatak k br. 6 »Objavitelja Dalmatinskoga« — 20—I

—1904.), koje su već skraćeno nazivali »Società unite« (vidi već navedeni oglas). Svi podaci o društvu »Sedi riunite« nalaze se u fondu »Miscellanea« sv. 100 (XCIV), poz. 19. Šimun Candia, Cezar Kurzroch, Vjekoslav Zdrilić i Tiburcije Alačević podnijeli su 24. marta-'1904. Namjesništvu na odobrenje statut društva: »Circolo di studii sociali« (Društvo za njegovanje društvenih nauka). Namjesništvo je u nekoliko navrata odbilo da odobri statut društva iznoseći raznorazne primjedbe na statut odnosno na pojedine paragrafe statuta. U posljednjoj predstavci, osnivači su oštro napali Namjesništvo, što im onemogućava osnivanje društva, koje, osim što će koristiti proletarijatu, moglo bi još više biti od koristi »izvjesnim kulturtregerima i izvjesnim državnim vlastima«. Namjesništvo je nakon toga odobrilo pravilnik društva, naredivši uz to Kotarskom poglavarstvu u Zadru, da potpisnike predstavke upozori, te se u kontaktu s vlastima moraju pristojnije izražavati. Ovo društvo, o djelatnosti kojega se nezna mnogo, vjerojatno je nastalo pod utjecajem istoimenog društva osnovanog u Trstu između 1899. i 1901. godine, umjesto društva: »Lega sociale democratica« (vidi: Zgodovinski arhiv KPJ — Tom V — Beograd 1951. str. 83). Svi dokumenti u vezi s osnivanjem ovoga društva nalaze se u fondu »Miscellanea«, sv. 99 (XCIII), poz. 17. Donosimo posljednju predstavku osnivača Namjesništvu. Vijest o konferencijama socijaliste Mastrolonarda održanim u Splitu (Il Lavoratore, br. 823 od 3-III-1904.) Spalato, 27. — Dopo un soggiorno di oltre due mesi questa mattina è partito da Spalato alla volta di Sebenico il carissimo compagno Giuseppe Mastrolonardo, tipografo, di Ruvo di Puglia. Egli lascia fra questi lavoratori croati e italiani organizzati un lieto e profondo ricordo della sua comune opera di propagandista, facile, sebbene elevato nei concetti, è accessibile a tutte le menti. La sera del 23 corrente egli chiuse un ciclo di conferenze di propaganda socialista e anticlericale, riportando un pieno ed entusiastico successo oratorio che destò V ammirazione anche di taluni nostri avversari. I temi da lui svolti con parole calde e vibrate e con erudizione storica furono: 1. Cristo e il socialismo — 2. I doveri dei lavoratori coscienti — 3. Il socialismo e le obbiezioni degli avversari — 4. Organizzazione e lotta di classe — 5. Religione e delinquenza. Vada ora da queste colonne il nostro cordiale saluto all' ottimo propagandista operaio, augurandoci ch'egli resti stabilito in queste storiche terre battagliere, dividendo la sua vita perseguitata tra l'opera del suo nobile mestiere e quella della propaganda socialista di cui è forte e valoroso campione. Presidiami spisi Namjesništva: R XI/2, 1, br. 1228, 1904. — 395 —