Ciszterci rendi katolikus gimnázium, Baja, 1883
50 concione tenebatur, ut saepe exclamarent, quum verba apte cecklissent. 1) Si igitur deferendum coneionis et iudicum auribus í'uit, ut benevolentia per favorom orationi dátum concitetur —• id, quod iam Peri ele s fecisse traditur, priusquain dixisse f, deos orasse, ne forte, quod populo non piaceret, dicendo promeret, et Demosthenes populum, ne inepta quadam actione simul a re proposita sensus avertercntur — alia quaedam ad capiendos animos praestare, canorae voci in pronuntiando et aptae cadenti numero atque actioni, huic totius corporis tacitae sed rapidae nonnumquam eloquentiae diligentem operám dare etiam Romano oratori incumbebant. Quae multum valere ad animos, iam C. Gracehus observabat, quem servum cum eburneola fistula ad mamira habuisse, qui staret occulte post ipsuin, quum concionarteur et inflaret celeriter eum sonum, quo illám aut remissum excitaret, aut a contentione revocaret. 2) Ilaec partim utilitate, ne ab adversariis vincantur, partim ambitione, ut placeant direxerunt praeter suam cuiusque naturam principalem dicendi fontéin, hir.c in iudiciis orationem. Plus artificii iam ex rei natura conceditur; vulgo etenim fas liabetur aliquid in iudiciis indulgere studio suo; 3) ubi praeter ingenii existimationem tides, officium, opes, amicorum pericula, frequentia auditorum occurrunt, ut cura et diligentia dieentem exercerent. Praesertim quum nullum committeretur facinus, quod cavillatione defendi non posset quodque sive pro partibus, .sive pro singulis non defenderetur. Fuerunt etenim plurimi causam dicentes, qui promiseue omnia susciperent tue'nda; quotidie, necessitas si postulasset, sententiam mutarent, laudem artemque in eo, quod falsum etiam suo iudicio arguinentis probare possent, reponereíit; qui denique vei de ea re dicere possent aliquid, in qua re nulla subesset suspicio, 4) Numquam iuvenis in scholis sibi locuturo certitudinem de re prius acquirendam esse et nonnisi reiigiose loqui licere audivit. Duo potius distincta sunt causarum genera: honestum et turpe ; non autem complectendum primum, cavendum alterum esse vei uno verbo inculcabatuv. Desiderium saepissime fovebant eorum, quibus ingenii acumen et defendendi laus augeretur. Ipse celeberriinus Romanae eloquentiae decor, Cicero se tenebras offudisse iudicibus in causa Cluentii gloriatus est. 5) Causam mendaciunculis adspergere, 0) lubricis fictisque auditores delectare : regula. sibimet in eo quod alias aftirmavit, si usui esse visum sit, contra dicere : si non consuetudo fűit, certe neque ulla in eo vitando anxietas. Huc in aliquibus quorum oratio tota fallaciis nixa est, studio inquinaía non raro declinavit oratio, praesertim in iis, quibus aceusatorum nomen est impositum. Ceterum neque liis artibus iudicialis oratio, quod iis nonmimquam abutebantur, omnino libera esse potuit; neque, quibus sceleris suspicio baeret, deserendi videntur „modo ne nefarium impiumque defenl) Cic. Óvat. 50. — 2) Cic. De Orat. III. 60. — 3) Quintil III. 8. — •») Cic. Pro S. Rosc. Am. 10. — 5) Quintil. II. 17. — «) Cic. De Orat. II. 59.
