Ciszterci rendi katolikus gimnázium, Baja, 1883

33 eunte sexto seöulo Romanonim litterae, nisi translatis vei in assem imitatis constarent. Cognito ingenti, qui eos hucusque latrait, thesauro, optimus quisque tenues angustasque ingeniorum venas, suam in litteris paupertatem comparari cuin eorum divitiis aegre tulerunt. L. Aem. Paullus, celeberrimus imperátor, in primis hoc animo plenus Graeca studia favore amplectebatur, non quasi ipse senex iis imbueretur, sed cura sollerti liberos per scientiarum et artium magistros instituendi. Nihil ex amplissimis, quae cepit, spoliis, tantum Persei regis bibliothccam sibi retinuit. Persuasum cum eo principes civitatis habebant Graecarum litterarum favorem nihil patriae detraherc indoli, nihil afferre detrimenti, quum iam stabilita sit ingentesque vices gloriose superaverit; quin imo aptissimum decorem imperii orbem regentis ex illis profluere. Et Censorius Graeca didicisse exacta ferme aetate traditur.

1) Avidis, quas illi collectas habebant, divitiarum, quid mirum, si Graecia capta ferum cepit victorem ? Ineunte septimo Urbis seculo ardere fortius haec studia coeperunt; prius etenim qui philosophi 580. et 585. ut doctrinain traderent, assidue commendantes et explicantes conabantur, 592. senatus consulto eiecti sunt.

2) Quum autem 598. tres philosophi: Critolaus, Diogenes et Carneades Romae legatione fungerentur et saepius publice (lissererent, quem gradum in illis studia obtinuerint, omni populo clarius luce fűit. Rerum novitate, quarum tradebatur notio, subtilitate artis, quam vocant dialecticam, dicendi ubertate et varietate et inaudita hucusque volubilitate Carneades praesertim, qui nullám umquam in suis disputationibus reni defendit, quam non probarit, nullám oppugnavit, quam non everterit,

3) omnes in se convertit. Tam incredibis erat illi vis in probando manifesta, ut Porcius Cato, sibi constantissimus, cuiuslibet, quod non esset Romanum et naturale, inimicus, idein, qui irónia prosequebatur Isocraticuin dicendi modum, quo semper bene loqui discant et numquam bene loquantur: audito Carneade quamprimum legatos eensuit dimittendos quod illo viro argumentante, quid veri esset, haud facile discerni possit.

4) Relicta igitur Urbe domnm sunt profecli, non tamen simul gustatae pariim artis imago cupidoque. Addubitari non potest perpetuam sui memóriám reliquisse et non parum regendis Romanorum studiis contulisse. Lingua Graecoruin publice in scholis tradi coepit; grammatici in poetis eorum tradendis et eommentandis versabantur. Cepta vero linguae et litterarum notitia continuatum iam ex re illud principale Ennii, ut Romanus sermo mitior et fa* cilior et iungendo vei derivando vei etiam abrumpendo aptior auribus reddatur; ut politior ille urbánus in litteris, quam qui in ore plebis, versetur. l) Cic. Acad. IV. 2. — 2) Gell. Noct. Att. XV. 11. Sueton. De claris rhet. 1. — 3) Cic. De Orat. II. 38. — <) Plin. VII. 31. 3