Ciszterci rendi katolikus gimnázium, Baja, 1883

9 lenti et erraturae Socrates, celeberrimo Graecae nationis ingenio, cuius libertate copia doctissimorum bominum enata est. Huius meute a Platone imbutus Aristoteles quum in opere „Te%v<avj3vvciya>'yri

i

l inscripto veteres scriptores artis unum in locum conduxit et nominatim cuiusque praecepta magna conquisita eura perspicue conscripsit,

1) tum partitione artium faeta ab errore et infinita matéria: ut omni de re, quaecumque sit proposita ornate copioseque dicatur, in certos fines hanc disciplinam revocavit. Seposuit nempe a ceteris dictionibus eam partém dicendi, quae in forensibus disceptatiouibus iudiciorum ac deliberationum versatur et id unum geuus oratori reliquit.

2) Nóvum systema docendi condidit, plurima etiam praecepta aeutissime suinpta ex hominum rerumque natura. Certum proposuit finem: tceqí íxaszov &sa>(iijffai ró évőe%óii£vov ni&ccvóv ;

8) monet utilem et necessariam esse dicendi disciplinam; a callida dispositione, partitione ad illud, quod ívxEyvov ab ipso et évd"ú^ii][ia vocatur, omni cura rediit. Quum quaerendi munus in una quaque re, quid fidem facérét, proposuisset neque ad unicam quandam scientiam persuasionem restrinxisset, locos (zónoi), quasi argumentorum notas tradidit, qui quamquam proprii sunt causarum et inhaerentes in eius nervis esse debent, communes a veteribus dicuntur, quum argumenta transferri in multas causas possint. Continent rerum amplifícationem, vitiorum et pecatorum acrem quandam incusationem et querelam; alii sunt depreoationes et miserationes, in quibus de universo genere in utramque partém copiose disseri licet.

4) Colligit et distinguit sic dictas jrt'ötfig

5): xa>v őé nÍQxscav cd (ikv &xe%voi siaiv' aí ők sirtsyyoi, quarum priores, exemplo sint testes et documenta, leges, res iudicatae et alia,

6) nulla ferme, posteriores diligentissima cura,'ingeniosa arte disputandi et argumentandi indigent; illae enim traduntur, hae vero inveniendae sunt. aí svx£%voi tribus módis conficiuntur: aí phv yho elsiv év zá rj&ei rov Á.éyovrog; íjö'oj autem est, quo conciliat animos orator, qui bonitate commendabitur

7); iu quo summa virtus ea est, ut fluere omnia ex natura rerum videantur; quo móres dicentis ex oratione pelluceant et quodum modo agnoscantur; aí ők év ra tov áxQoarr\v díad-elvaí ncog, quibus docibiles et attenti redduntur audientes, quum de re gravi et pro bono communi dicturum se orator pollicetur; aí ők év avza ta lóyco dia rov ősixvvvai ij <paívt<f&ai ősixvvvai, ut argumentis convincat animos vei convincere intendat. In omnibus autem dicendi generibus, quae ab ipso constituta suut: deliberativo (ffu/ijSovAnmjcóv), iudiciali (őixavtxóv) et demonstrativo (émőeLXUxóv.)

s) Ut non est loquendi ratio, quae ignota illi fuerit, ita plurimarum rerum, quae ad dicendum pertinent, notitiam primo libro exigit. Ita tal) Cic. De ivent. II. 2. — 2) Cie. De Orat. I. 5. — 3) Aristot. Rhet. I. 1. — «) . Cie. De Orat. III. 27. — 5) Aristot. Rhet. I. 2. — 6) Cf. Cic. De Orat. II. 27. 29. — ') Quintil. VI. 2. 13. — 8) Aristot. Rhet. I. 3.