Schematismus cleri archidioecesis Colocensis et Bacsiensis, 1942

9

Archiepiscopatum tam late diffusum in duos vicariatus, Colocensem nempe et Bacsiensem divisum, archiepiscopi negotiis aliis regnicolaribus maxime occupati per vicarios Coloczae et in Bács residentes gubernabant, seipsos vero a metropolibus promiscue partim archiepiscopos Colocenses, partim archiepisco- pos Bacsienses, vel etiam archiepiscopos Colocenses et Bacsienses nominabant. Primus qui duplici hoc posteriori titulo utitur, videtur fuisse Stephanus II. archiepiscopus, qui anno 1268. sic quoddam documentum exorditur: «Stephanus, miseracione Divina Sanctarum Colochensis et Bachiensis Ecclesiarum Archiepiscopus».

Haec, quod nempe Ecclesiae Coloccnsis et Bacsiensis nunquam dioeceses separatae fuerunt, sed semper unam eandemque archidioecesim constituebant, praeter argumenta historica (de quibus vide Disquisitionem Dris Városy mox citandam) haud parum corroborat argumentum negativum ejusdem Dris Városy celeberrimi historiographi sequens : «Nullum adusque documentum invenire potuimus, cui antistites Colocensis et Bachiensis simul subscripti haberentur; nam ubi Colocensis legitur, ibi deest Bachiensis et viceversa. Imo neque eodem tempore sedium harum praesules in monumentis historicis occurrunt; verum, prout e cathalogo superius relato apparet, ita semet invicem tempore excipiunt, ut jure optimo in una eademque sede collocari possint. Argumentum istud, utut negativum, magni tamen ponderis est, quum factum hoc mero casui attribuere a vero nimis abhorreat». (Schémat. Coloc. 1885. pag. XXIII.)

His de unione Ecclesiarum Colocensis et Bacsiensis praemissis, pauca loquamur oportet de ambitu 1) archidioecesis et 2) provinciae, item 3) de divisione archidioecesis.

I. Archidioecesim Colocensem olim amplissimam fuisse, et praeter Bacsiensem ac Bodrogiensem provinciam ad Soltensem et Csongrádiensem limites suos protendisse, historica documenta evincunt. Certum est: parochias Solt, Halas, et Dorozsma, quae nunc ad Vaciensem, item Szegedinum, quod ad Csanádiensem dioecesim pertinent, olim infra ambitum archidioecesis hujus exstitisse. Szegedinum jama. 1515. fuit ex archidioecesi excisum, ibique — annuente archiepiscopo Colocensi — episcopus Csaná- diensis e castello suo in seditione Dózsa-ensi concremato expulsus residentiam suam collocavit.

Praedicto territorio circa a. 1090. sub S. Ladislao rege etiam